Seinastu dagarnar havi eg verið ein súkklutúr um allar Føroyar, og fingið skemtisøgur afturvið av hvørjum tanga, og fjølmiðlakritikk eisini, so tað stendur eftir í. Eftir hesa ferð er neyvan nakar hvítur journalistiskur blettur eftir á føroyska súkklukortinum hjá Høgna. Ella er tað tað?
Og hvussu skal eg kalla eitt ummæli av nýggju bókini hjá hinum fyrst og fremst vælskrivandi, men eisini besnissaða og sniðfundiga høvundanum, Høgna Mohr?
Lendi á uppskotinum “Tá skrivigleði møtir sálartrega”, og havi hug at skoyta uppí "hina ótamdu gleðina og hin svarta sálartregan", og at machomaðurin letur tey bæði verða "floygd á eini ljósareyðari gentusúkklu". Ja, kanska tað. Men so verður hon so long, yvirskriftin, og fyndin fellur. Men so tað, at dótturin eigur súkkluna, sum friðleysi pápin tekur, og at sama dótturin í endanum skrivar forloysandi orðini - í einum donskum stíli, sum tjóðskaparpápin lesur, skal eg draga tað uppí yvirskriftina, og skal eg eisini draga ólavsøkuna uppí, tí tað er jú beint fyri ólavsøku í fjør at súkklarin, sum eisini er revsandi høvundur og ættgranskari, brýtur út sum eitt ótt?
Sum skilst, melur av ymsum ættum, tá ein eitur Høgni Mohr og hevur sett seg á hjólhestin í Havn, sum stálsettur fer gjøgnum tíð og rúm.
Sjálvur grundar hann yvir, um hetta er óðamannaverk, men sum ferðin á súkkluni hjá Lý líður, lýgur hann ikki, tá hann fegnast um avgerðina at seta sær júst hetta fyri. At súkkla til allar bygdir og oyggjar, uttan nakað mobilt samskiftisamboð, tí skrivast skal ikki fyrr enn friður er, og avmáldi teinurin er lagdur afturum. Onkuntíð ov skjótt og onkuntíð ov seint. Ferðin, altso, ikki skrivingin.
Hon er í passandi flogferð, skrivingin. Floygd, sum eingin annar tekstur eg nýligani havi lisið.
Síðst eg kendi meg so væl í felag við hin skrivandi var, tá eg læs Bommhjarta hjá Jóanesi Nielsen, sum kom í fjør. Ein smittandi respektleys søga, sum hemningsleys gongur sínar egnu leiðir. Men aftanfyri hómast ein leitan eftir egnum upphavi. Hví bleiv eg sum eg bleiv, er skuggaspurningur høvundans.
Sama ítøkiligheit er í tí ytra í søguni hjá Høgna. Súkklutúrurin framm eftir vegnum til allar bygdir í øllum oyggjum, tilsamans 1300 kilometrar, er ein leitan eftir egnum upphavi. Ikki tí, hann hevur funnið tað, upphavið, tá hann byrjar, men hvat er at leita og finna, tá eingin veit av tí? Kanst tú sita heima við stovuborðið, velja Facebook frá, og selfieleysur siga "Á ja eg havi akkurát fingið at vita at pápi mín, sum breyt mær nøsina framman fyri floksfeløgunum, er ikki pápi mín, alt er ein lygn, og systur mín, sum var í Danmark, er burtur og farin"?
Nei, tað er ikki Høgni. Hann fer út at rasa. Eftir vegnum og á súkklu. Men kjølfestið er alla tíðina dótturin, sum eigur súkkluna, ið hann hevur tikið úr túninum. Sjálvt í brattlendinum av Slættanesi, tá hann er um at geva upp, er tað súkklan, sum stiðjar og heldur honum á gøtuni.
Ítøkiligu og gerandisligu hendingarnar benda í øllum sunnudagsskúlasligum Vágseinfeldi aftur á Pílagrímsferðina hjá John Bunyan, men eru á einum ómetaliga nógv hægri málsligum støði, ájavnt við Viderø, tí hetta er ikki bara ein missiónsferð eftir Sendero Luminoso, har endin er vissan um fullkomna frælsisfrelsu, nei, endin er púra óvissur, ferðin er sum ein roadmovie, har ferðin er sjálv søgan. Tá komið er á mál, er søgan úti. Liðug og pístr vekk. Eitt fon undir stóru sjóneykuni millum tunnlar í Kalsoynni.
Afturvendandi myndin hjá høvundanum er at verða í javnvág, ítøkiliga á súkkluni og kosmiskt í hugsan og lívsførslu. Tá hann súkklar til Selatraðar, roynir hann at vera í javnvág á saðilinum, uttan at nema asfaltið. Sum hjá amerikanska Robert Pirsig, sum fyrr í ár doyði, 88 ára gamal. Í 1974 skrivað hann púra fiktivt, men ikki minni hugtakandi, um at koyra á motorsúkklu við soninum og kenna jørðina glíða framvið beint undur fótum. Keypti bókina á enskum frá Lars Jespersen í Nýggja Bókhandli hjá Anfinni Zachariassen á Gladejørn í 1975, og læs eina síðu av og á. Faktiskt snúði tann bókin seg um at dyrka hitt góða og skriva góðan tekst og einki annað. Tað ger Høgni. Fyrst fyri er teksturin. So er valið, hvørt teksturin skal verða happandi, sum hann sjálvur ofta grundar yvir og hví. Og so er skilnaðurin millum ferðina, sum er beint fram eftir vegnum, og innsettu brotini, har høvundurin longu tíðliga sigur frá um vikurnar á Heilbrigdi á Velbastað, um uppvøkstur og trupulleikan at hava ein pápa, sum er lærari og hartil ikki er pápin, og so álopini á Kringvarpið og fulla blaðmannin á Sosialinum, sum hann møtir í Nólsoy, og fær skuldina fyri at ein politistur tók lívi av sær.
Realitetssamanrenningarnar eru sterkar og ófrávíkiligar. Her er eingin náði. Og hví skuldi tað verið tað? Hinvegin kann tað tykjast møðsamt upp í saman at hoyra um Kringvarpið, tá rásin er brøtt og tað regnar av grimd og bátarnir ikki sigla fyri veður. Men aftur her er tað sum hjá stóru ferðasøgunum, Ilionskvæði hjá Homeros til dømis, har Hans Jacob Debes lærdi okkum um horror vacui, sum enn stendur skrivað við svørtum tusj í bókini, tað er djúpa ræðslan fyri tí tóma, ið skaldið fylti við innsettum by-the-way-søgum av áminnandi og belærandi slag, sum verður ein framskotin bordi um innaru søguna.
Og í næstu brekku er sum hjá Sisyfos, ið hevur fingið lívsdóm at rulla grót í allari verðini. Vónin um undanbrekkuna, sum er handan sýnina, heldur honum í gongd. Henda sterka antitesa og frumsøga spríkir upp av summum síðum hjá Høgna, bókasíðum í søguni altso, og heldur søguni í gongd, og ger hana forvitnisliga, tí hann møtir so nógvum fólkum á leiðini, sum hann eisini tosar fornuftugt við. Tað er ikki tann bera happing og gremjan.
Og tá hann hartar Kringvarpið fyri heiladeyðan journalistikk úr Danmark, og hvørjum sum helst útlandi, bara ikki refleksivt úr heimligum jørðildi, so eri eg so æviga samdur. Sjónvarpsparturin hjá Kringvarpinum kom so øvutur í verðina, at har slepst ikki víðari, fyrr enn vit eru farin aftur um 1984, tá sjónvarpið varð føtt, og seta tað úr aftur verðini, gera tað óføtt, og byrja av nýggjum. Tástanni kann Útvarpið fáa frið at menna seg sum ein egin heimlig skipan og organisk miðlaverða á øllum pallum, eisini sjónvarpi, við Degi & Viku hvønn einasta dag. Hygg, nú slapp eg eisini at siga hatta.
Slagið av ferðandi bekennilsislitteraturi hjá Høgna er so smittandi kommenterandi, at eg kann ikki halda mær frá at ganga í eitt við søguna, so góð er hon, tá eg leggi hana saman.
Øll fáa sítt og eingin verður spardur. Og tó, meðan fyrrverandi formaðurin í Fólkaheilsuráðnum verður illa viðfarin, tí hann er so tjúkkur, so verður núverandi formaður í sama ráði ikki nevndur. Her er ein hvítur blettur á tilverukortinum hjá Høgna, sum fær meg at undrast.
Tað skal dirvi til at rópa so hart, sum Høgni ger millum reglurnar í Fractura nasi, nasabrótarasøguni, nú halga nøtubrótaratíðin nærkast, og øll skulu gleðast, so sum handlarnir vilja. Bónusforbarmiseg.
Men bara jólarólig. Søgan lendir væl og á einum góðum støði. Til næsta útbrot verður. Útbrot, sum hjá súkklarunum, ið stinga av frá hópinum og fara í útbrot, við tann helvitis fart. Soleiðis skrivar hann eisini, Høgni, í føroyskum einmansútbroti.
Strokasálin hevur tikið verðina á seg - og kemur heil aftur.
Um tað endar sum í jødiska ævintýrinum - at tey frómu, og nú helst formermaðu, fingu himmiríkis dyr at lata seg upp fyri strokasálini - skal verða ósagt. Men súkklan er aftur í túninum og alt er gott.
Til lukku við tí og takk fyri ferðina!