Birk

Í dag er evropeiskur arthouse biografdagur, og vitlíkið hevur gjørt ein biograf, bókasavn, mentanarhús og kafé við terrassu mitt á býarkortið hjá kommununi í miðbýnum í Havn. Fyrimyndin, sum varð promtað, birt, er Norðurlandahúsið.  Í Havnar Bio, einasta biografi í landinum, er nakað so sjáldsamt sum ein svenskur teknifilmur, Palli Halaleysi, við føroyskari talu.  - Eg haldi at tað er so stuttligt at áhugin fyri Palla Halaleysa hevur verið so stórur, sigur Svanna Clementsen, sum er stjóri í Havnar Bio. - Tað vísir seg at føroyska málið hevur nógv at siga, sigur hon, og nevnir filmin Klintrimús, ið er ein enn kendari søga, og tí hevði ein stóran lut í atgongumerkjasøluni í fjør. - At síggja smáu børninu liva seg so væl inní søgugongdina á egnum málið, og so eisini at hoyra børnini brúka nøkur góð føroysk orð í spæli, sum tey hava lært og hoyrt í filmunum í biografinum, sigur Svanna nú biografdagur er, og filmurin um Palla Halaleysa verður sýndur. Eftir ætlan verður ta...

  The beast in Me er jólagávan í ár frá størsta filmsframleiðara, ið flestu sjónvarpshyggjarar hava atgongd til í dag. Hon kemur í átta pørtum, stroymda jólagávan, sum aktualiserar hugtakið binge, ikki at kunna halda sær, men hyggja eftir øllum pørtunum til liðugt er. Sum ein stórur pakki av jólabommum, ið freistandi verður settur á borðið. Vit eru á Oyster Bay leiðini á Long Island, saman við New Yorkstjørnuni, Claire Danes, vit kenna frá Homeland . Nú er hon rithøvundi, Aggie Wiggs, og leiðir okkum inn um at síggja stóru húsini, sum eru fallin í órøkt, tí alt steðgaði upp, tá átta ára gamli sonurin doyði í bilvanlukku, har hon sjálv koyrdi, og konan, Shelley, flutti. Hann, ið rendi á tey, og elvdi til deyðan, er ein ungur maður í bygdini, sum hon javnan møtir. Tá nýggjur granni flytir inn í stóru grannahúsini, walisiski Matthew Rhys, ið er byggimatadorurin Nile Jarvis, tørna tey saman sum avgjørdir mótsetningar. Hann hevur stórar svartar hundar, rottweiler, meðan hon hevur...

  Fremsti íslendski filmsleikari, Ingvar Sigurdsson, er saman við Ole, sum tekur myndirnar, og mær á kaffistovuni Paname á Vaglinum í Havn, at skifta orð um biografar á okkara leiðum. Hann hevur verið við í øllum filmunum hjá Hlyni Pálmason, og fjúrtanda januar í nýggja árinum fer Filmsfelagið at visa hin nýggjasta, Ástin sem eftir er , ið hevur altjóða heitið The Love that Remains . Men Ingvar er í Føroyum, tí hann er við í komandi filminum hjá donsku Tea Lindeburg, ið verður tikin upp úti í Fugloy undir arbeiðsheitinum, The Seal Woman , og hevur Kópakonuna sum tema. Vit fara niðan í einasta biografin í landinum, Havnar Bio, og hitta Svannu, sum bíleggur og avgreiðir allar okkara filmar, og vísir okkum runt í hølunum. Hon greiðir frá um virksemið, at tey hava bomm í leysari vekt, landsins størsta úrval, poppkorn og sodavatn. Samstarvið við Kringvarpið um norðurlendskar barnafilmar við føroyskari talu fyllir 15% av árliga umsetninginum og fer heilt vist at halda fram. Ingvar ne...

"Góða mamma" er heitið á heimildarfilmi um barsilsdeyða, sum Elin Mirjamsdóttir og Elin Dagbjartsdóttir júst eru lidnar at klippa, og sum verður sendur í Kringvarpinum hóskvøldið. Niðanfyri sita tær og gera sendingina klára. Í filminum verða fýra húski lýst, trý fólk, hvørs mammur doyðu í barsilssong, og ein pápi og maður, sum misti konuna. Sylvia Thomsen byrjar filmin í litríkum umhvørvi inni í stovuni, og eg kann beinanvegin siga og síggja, at “Mamma mín” er væl filmað, oftast við djúpum dýpdarfokus, væl ljóssett, sentrerað og vinklað. Einasta tekniska, eg havi hug at finnast at er, at føroyski himmalin yvir bygdir og býir er so ljóssterkur, at hann eigur at verða filtreraður og avmaskaður, skal hann ikki brenna ígjøgnum, men matsja við framúr upptøkurnar innandura. Sylvia var fimm dagar gomul, tá hon varð doypt og mamman jarða. Sama dag. So kargar eru umstøðurnar, vit fáa innlit í. Nú eru mótsetningarnir, lív og deyði, strikaðir av i hesum róliga og tematiskt nýskapandi ...

Tá stóru norðurlendsku bókmenta- og filmsvirðislønirnar vórðu kunngjørdar í Norðurlandahúsinum um nátturatíð týsdagin, greiddi Sirið Stenberg, landsstýriskvinna í uttanríkis- og vinnumálum, frá um, hví hon helt at tað var so fantastiskt at ganga í biograf. Fyrsta orsøkin var vinnandi filmurin, ”Seinasta paradís á jørð”, og at hon sjálv hevði arbeitt á flakavirki og hevði hitt filmsliðið í Hvalba. Í øðrum lagi greiddi hon frá um virksemið hjá eiðismanninum, Jørgen Olsen, í Vági, tá hann javnt og samt vísti film. Í triðja lagi tók hon støði í tankanum hjá amerikanska ummælaranum, Roger Ebert, um, at filmur, vístur í biografi, er ein empatimaskina. Sirið tók soleiðis saman um felagsbornu biografupplivingina: - Ein perlulýsing av tí relationella, sum faktiskt vísti júst hvat filmurin kann. Hann gevur okkum vónina og ikki minst relatiónina. Tí er tað so fantastiskt at ganga í biograf. Filmur sum hesin fremur okkara empatisku evni. Tá ið eg sum smágenta fór í biograf hjá Jørgen hvønn ley...

Við støði í handriti hjá Patrik Ehrnst hava leikstjórarnir Rojda Sekersöz og Julia Lindström gjørt seks parta filmsrøðina, Skiftet, um fjúrtan tær fyrstu løgreglukvinnurnar í Svøríki í 1958, sama árið, loyvt varð kvinnum at gerast prestar í svensku kirkjuni. Netflix vísir nú allar seks partarnar, ið eru 40 minuttir hvør. Altjóðað, er hópin av sjónvarpsrøðum, ið nærum síðan sjónvarpið kom til og gjørdist húsaltar í stovuni, lýsa løgreglulívið í gaman og álvara. Nýggjasta røð eg havi varnast fyri tað í mínum optikki avgjørt góða, er BBC røðin frá 2023 og fram, Blue Lights, ið fer fram í Belfast, sum burdi verið vinarbýur hjá øllum føroyskum fólki við áhuga fyri tí skisma, sum gníggjandi tekur seg upp, tá fullveldiskatolikkar og sambandsprotestantar faru upp í hægsta gir og uttan dialog brúka hvønn møguleika at manifestera seg sjálvan við fløggum og súmbolum, hvør í sínum býarparti. Svenska røðin, Skiftet, ið er hin fyrsta søguliga, Netflix hevur gjørt har í landinum, er púra greitt s...

  The Woman in Cabin 10, á norskum Kvinnen i lugar 10, er nýggjur amerikanskur spenningsfilmur á Netflix, sum fer fram umborð á 150 $ millióna luksusjáttini, Savannah, ikki ólík teimum, ið plaga at pløga okkara havøki og vitja okkara havnir. Umframt siglandi bátin sum avmarkað eind og karmur um søguna, eru tveir aðrir týðandi lutir drignir uppá tráð í filmisku Netflixframleiðsluni: Fyrst fleirfalt Oscarvirðislønta stjørnan, Keira Knightley (f.1985), og síðan norska strondin, serliga Hjørundfjorden, í Møre og Romsdal, beint innanfyri Ålesund. Søgan er av whodunit-slagnum, vit kenna frá Agathu Christie (1890-1976), har vit í eini spælifilmslongd, skulu gita okkum til rebus-gátuna, hvør var tann seki, ið framdi drápið - í hesum føri umborð, sum í Death on the Nile (1937) hjá Christie, ið fleiri ferðir er gjørd til film. Hetta seinasta, umborð, er avgerandi í hesum slagi av søgum, tí pallurin hjá teim leikandi er ikki bara avmarkaður, men eisini innilokaður, so tað slepst hvørki ...

Magnus Dam, Kringvarpsstjóri, lovar í inngangsrøðu, at nú verður roynt at fáa føroyska talu á meir enn ein film um árið. Tað er so ambisjónin, sigur Magnus, uttan at lova nakað. Her sæst hann saman við Páll Danielsen og Jonnu Mortensen. At føroyskt slær allar rekordir, sigur Mourits Clementsen, sum rekur Havnar Bio, ið er einasti føroyski biografur. Havnar Klubbi eigur hølini, sum biografurin er í, har Mourits nú vísir svenska teknifilmin, Palla Halaleysa, ið næstan er ein sangleikur, í góðari føroyskari týðing, sum Kringvarpið hevur latið í føroyskan búnað við framúr røddum.  Tað er nakað serligt við at sita í biografi saman við øðrum. Vit síggja sama nýggja film, sum ljóslivandi bleiktarar á løriftinum. Akkurát sum ordiligt og við føroyskari talu. Við síðuna av okkum, mær og Olaf, sita Glóð, sum í filminum er Birgitta, ið eigur summarkettuna, sum gevur filminum navn, og foreldur hennara, Børge og Durita. Beint aftanfyri situr Sanna Bæk Hoydal, sum er Maja, og tá eg spyrji eftir h...

  Vegurin heim - ein danskur filmur um radikalisering Haldi, at danski filmurin "Vejen hjem" er alt ov góður og aktuelt viðkomandi til ikki at brúka í skúlanum, nú hann bæði er virðisløntur og tøkur til undirvísing. Tí deili eg hetta uppskot um at brúka filmin í undirvísingini. ”Vejen hjem” vann í ár áskoðaravirðislønina, Årets Svend á filmsdøgum í Svendborg, sum Foreningen af Danske Filmudlejere hvørt ár skipar fyri. Felagsskapurin umboðar allar filmsútleigarar í Danmark, og ger soleiðis av, hvørjir filmar koma í donsku, føroysku og grønlendsku biografarnar. Tá nýggi danski filmurin varð sýndur í Føroyum, varð undir spyrjandi yvirskriftini Hvussu langur er vegurin heim? sagt soleiðis um hann: Í nýggja danska spenningsfilminum ”Vejen hjem” hevur Nikolaj Lie Kaas (f.1973) høvuðsleiklutinum sum Christian, ið verður tvungin at taka støðu til og svara spurninginum ”Hvussu langt vilt tú fara, at bjarga tí, tú elskar?” Í eini desperatari roynd at finna sonin, Adam, letur Ch...

$elfie. Bara heitið, formatið og senditíðspunktið. Perfekt í øllum trimum førum. Ellivu vælskrivaðir minuttir við góðum tvistum, væl spælt, væl filmað, og ljóðið og tónleikurin er í báðum førum deiliga nýtt í mínum oyrum. Einasta, sum skapar ein farra av ófrættakendari undran er summarsliga brimfjølin, Beach Boys heitið Surf’s Up, einsemi og kavin í hæddunum. Samansetta søgan er sjósett. Hann setur seg sjálvan í karm við Risanum og Heksadámuni, sum hann sigur. Telefonin er amboðið, hjartastartarin og myndabókin, sum alt fer í gjøgnum, eisini eitt prát við bankarágevan, har Pauli eydnast at tala alt upp í lag, og manipulativt skiftir leiklut til ein pressaðan influensara, sum kann fara frá zero til hundrað, og tí sleppur at taka maktina í prátinum. Í næsta telefonpráti í sama regnmerkta bili, søkir hann arbeiði, og fær tilboð um at selja snús í eini føroyskari roykimentan. At bjarga lívum. At fáa snús undir vørrina hjá teim ungu, snús í brús og snús eftir sex. Og so er tað spælið Pade...

Í kvøld bjóðaði Pætur Hjalmar Evensson mær oman í Blábar at síggja heimildarfilmin Róin - spælimaðurin við heimsins enda , hin fyrsta hann hevur gjørt. 58 minuttir við einum in your face portretti av sangaranum Róin Siggertsson úr Vestmanna, bygdin, sum stundum í filminum verður kallað Westworld, og hvast, men góðlynt sum flugan á vegginum, lýsir 19 ára gamla spælidrongin, sum fer heiman og til Danmarkar, og byrjar at nærkast heimlandinum og bygdini aftur sum vaksin, nú hann er 46. Ein filmur um útlongsul og flyting, sum neyvan er tilætlaða, konsis og avtalaða, kanska eins nógv ein flýggjan, til okkurt, sum í løtuni fatast størri og betri, uttan at verða tað á einum tilvitaðum og realistiskum pláni, hugsi eg. Men eisini treytaleyst at ofra seg fyri listina, at vilja hana, tónleikalistina, har sum møguleikarnir í løtuni tykjast bestir, og fara frá tí, ið fatast sum trongt og avmarkandi. Ein innistongdur útlongsul, er fatanin eg siti eftir við. Upprunaliga hevði Róin fingið læruplá...

Nú summar er, og vit aftur seta oljuna á breddan og halda fram at starva við oligarkar, hevur tíðarritið Rolling Stone gjørt ein lista við hundrað teim bestu filmum í ein og tjúgindu øld. Suðurkoreanska stættasøgan, "Parasite" (Bong Joon-ho 2019), ið New York Times í somu ørindum fyrr í summar fekk at verða hina bestu, er í hesum føri nummar fýra. Fremstur og bestur, ið ruddar alt av vegnum, er náðileysa amerikanska oljusøgan um nýríka Plainview og tvíburðarnar Sunday, Paul og Eli, hin seinni við kirkjuni, hann selur oljufikseraða nýlinginum - "There will be blood" (Paul Thomas Anderson 2007). Ein filmur beint eftir mínum hjarta. Ummælarin, Alex A. Dowd, sum er úr Chicago, og limur í National Society of Film Critics í USA, eigur lýsingina av aldarinnar filmi, sambært redaktiónini á Rolling Stone. Endasetningurin í ummælinum, ið er sum skaptur til eina pallseting av vinstravonginum í Føroyum, ljóðar: "What could be more relevant to the 21st century than a ...

Eitt ummæli av donsku Netflixrøðini 'Reservatet': Leiti eg í orðabókini eftir reservat er svarið friðland, og víst verður til friðað øki, so sum Indian reservation. Hjá okkum, sum kunnu finna uppá at fara í inntonkta oppositión, tá norðurlendskir grannar á friðar- og mennnandi mentafundum kalla okkum og hini bæði minnimentu londini "de selvstyrende områder", at vit fáa tað at klinga av heilt serligum trælastáli, nakað sum botnurin í karibisku stáltrummunum, tá norðbúgvin, sum jú kristnaði okkum, gevur okkum hetta spjaldramerki, sum í friðlandinum er sjálvlýsandi, ikki minst í myrkri. Reservat. Ella ”de tre självstyrande områdena Grönland, Färöarna och Åland”, sum almenna norðurlendska samstarvið sigur og skrivar í skjølum. Ikki lond, men umráði, territorium, innhegnað gerði, sum í reservat. Annan vegin kunnu vit seta okkum afturá í heimligu velurstovuni, og takka okkara góðu grannum fyri, at verða so væl viðfarin, at vit ikki hava mist mál og mentan til ensk...