Skip to main content

Posts

Showing posts with the label fjølmiðlar

Johan Galtung í tíðindunum

Um vikuskiftið andaðist norski friðargranskarin, Johan Galtung, í Bærum, 93 ára gamal. Hann var ein av teimum, ið stovnaði Institutt for fredsforskning í Oslo í 1959, og skapti kjak og skrivaði bøkur um støðuna í heiminum, sum vit studentar hjá Zakariasi Wang kundu lesa og kjakast um í samfelagsfaki í hálvfjerðsunum, tá kjak var kjak. Ikki minst í spurninginum, hvat onnur halda henda á bygd, fyri at brúka heitið á bókini hjá eins norska Ottar Brox, sum Zakaris týddi. Tað var ikki óstuttligt. Eitt var konflikttrýkanturin hjá Galtung um beinleiðis ágang, skipaðan ágang, ella mentanarligan ágang, serliga hjá hvítum, bæði søguliga og samtíðarliga, í triðja heiminum, og so var tað myndilin fyri tíðindaflutning úr tí fremmanda, sum skapti heilt serligt kjak og gjørdist nakað, ið setti seg. Ikki minst í miðlafatanini. Tí hvør er tað, sum kemur í miðlarnar, og hvønn halda tey, sum arbeiða í miðlunum, at tey sum hyggja, hoyra og lesa, ynskja á breddan? Hvør dugnar hvørjum í maktsentrifuguni, su

Putin og Tucker í Copilot

Í ongum av skúlunum, eg kenni til, hvørt teir so itu realskuli, studentaskúli, læraraskúli, ella danmarks pædagogiske universitet, høvdu vit møguleika at spyrja ein loyniligan, men tó fult lógligan, korrespondent, hvør meinigin er, um ikki við tí heila, so samtíðarhendingum, sum nógv tosa um, men bert fá hava innlit í. Nú hava vit vitlíki.  Higartil er tað trároynt á fleiri miðum við versiónini hjá OpenAI, ChatGPT, sum Microsoft so ruddiliga nú hevur yvirhálað við Copilot. Dagsins spurnarevni við Copilot er meir enn tveir tímar drúgva samrøðan, sum ídnasti trumpistur í USA, sjónvarpsmaðurin, Tucker Carlson, gjørdi í Moskva hin 6. februar, og sendi á egnari rás, Tucker Carlson Network. Innan eg fari í dialog við Copilot um samrøðuna, leiti eg á heimasíðuni hjá Tucker at kanna, hví hann fór frá Fox og byrjaði fyri seg sjálvan. Hann sigur:   News coverage in the West has become a tool of repression and control. Reporters no longer reveal essential information to the public; they work to h

Tá Finnbogi var í hvørjari stovu

Nú vísti Finnur Koba okkum tvær framúr og stuttliga kliptar sjónvarpssendingar um dagarnar fyri fjøruti árum síðan, tá Sjónvarp Føroya bleiv til, heilt nágreiniliga hin fyrsta apríl í 1984, tá vit fingu henda nýggja miðil inn á okkum, í almennum og lógligum líki.  Ikki tí, tey, sum fyrr búðu í Danmark, høvdu bæði sjónvarpskassa og videobandupptakara við sær, tá tey komu aftur til úthavsoynna Føroyar, har vit onnur vuksu upp uttan sjónvarp, mitt í Vesturevropa. Her var heilagi monolitturin Útvarpið hjá Niels Juel. Síðstu árini í 70’unum arbeiddi eg á Bryggjubakka, har eg saman við Elini Heinesen skrásetti spolabandsupptøkur við Símuni Nónklett, sum Janus Mohr hevði fyriskipað við klaverspæli hjá Rigmor inni í Eysturoynni.  Einuferðina varð eg sendur út í Læraraskúlahøllina við einum Studer Revox bandupptakara og eini Sennheiser MD421 mikrofon, henni, sum líktist barbermaskinuni.  Við høvuðtelefonunum uppiá, varnaðist eg fyrstu ferð tann mikla trega, sum ljóðfólk fáa, tá onkur hostar, ei

Nú bíðar Havnin eftir tær, Gunnar!

Í ummæli av fyrstu sendingini av teim sjey í røðini Kulfaktor hjá Gunnari Nolsøe var eg so himmalsfegin um innihaldið og skipanina av útvarpssendingini.  Gamaní er hon visuell til innihalds, tí hon viðgerð í estetikki og funktionaliteti, hvussu vit velja at byggja okkara hús og skipa okkara býlingar, og skilmarka okkum burturfrá bilum og ferðslu, og tó kunna taka okkum aftur og fram til arbeiðis, uttan at leggja okkum skerfløt fyri vinnulívi.  Júst hetta seinasta forteljaramomentið í nýskapandi sendingini fekk borgarstjóran á Tvøroyri at fata alt øvut av allari skilvísi, so vit fyri opnara mikrofon kundu hoyra ótamda makt rulla seg út. Priceless og ikki hoyrt fyrr í føroyskum útvarpi. Tók sum givið, nú lok varð lagt á hetta nýskapandi útvarpsevni, at Havnin varð sett á skrá sum rosinan í pylsuendanum. Kanska Hoyvík burturav. Men gakk. Sum sligin á nevið má eg sanna, at her fall ikki eitt orð um Havnina. Hví? Er tað tí at hon varð ov trupul at lýsa, tí akademiski fakkunnleikin megnar i

Mentanarligt forpliktilsi

Eftir at hava víst ein óforsvarliga vánaligan film, sum næsti grannapallur, hin størsti í landinum, eisini hevði víst, fingu vit í gjárkvøldið á fyrimyndarligan hátt høvið at fylgja Tórði Mikkelsen í Kringvarpinum, tá hann við fotografinum og klipparanum, Jakob Jørgensen, undir heitinum Innanveggja við Vegghamar , vitjaði 86 ára gamla listamannin Arnhold Vegghamar í egnum húsum á Viðareiði í góð trý korter. Umframt tað beint fram fortróliga í innleiðandi samrøðuni um sigling og fiskiskap í Íslandi og Grønlandi, fáa vit persónligt innlit í manglandi svøvn, og at listamaðurin við avmáldum men beinraknum orðum sigur frá um elektrosjokk á Statshospitalinum við Nykøbing Sjælland. Tað havi eg ikki hoyrt ella sæð fyrr í føroyskari miðling, hóast viðgerðin, elektrosjokk, tvær ferðir verður nevnd í  Søguni um hini , sum Doris Hansen skrivaði og Føroya Skúlabókagrunnur gav út í 1996. Fortalt verður í filminum um, at síðst í fimmtiárunum fekk Vegghamar listaliga vegleiðing frá undangongumonnunum

Maestro og góðar søgur á jólum

Á jólum savnast søgur og hava tað fyri, at koma upp í røkur, summar góðar, aðrar ikki, men koma kortini ígjøgnum, tí meskarnir víðkast á jólum, haldi eg, hóast mál og mið hjá mongu tulkingarfelagsskapunum kunnu verða so ymisk at lesa søgur, burturfrá øðrum, alt árið í kring, men serliga á jólum.  Morgunin byrjaði fyri mín part við góðu framhaldssøguni Jólabandið hjá Jákupi Veyhe fyri tey, sum fyrr vóru børn, og kortini megnar hann, teirra vegna, at skapa ein anarkistiskan dreingjatvist við Hobbex, video og kvøðuljómum sum snúningsási. Ótrúligt, at kunna flætta eina so hugvekjandi tíðarsøgu uppá tráð aftur nú. Og hóast fótnoturnar blíva so mangar, sum hjá Carli, so er endursenda søgan enn ein ljóðmynd av teim góðu, og setur javnt og samt ein standard fyri góðum útvarpi, har fremsta endamál ikki er at lesa kliniskt og keynsluleyst upp ta nýggjastu politiskt korrektu søguna, sum var tað eitt industriprodukt frá tí mest virkna og publiseraða høvundanum, sum dagurin kann bjóða, nú ljósið k

Eingin nýggjárskonsert

Bert einaferð havi eg verið til laiv nýggjárskonsert í Norðurlandahúsinum. Allar hinu ferðirnar havi eg sitið við sjónvarpsskíggjan og fegnast um góðu teknisku og innihaldsligu avviklingina , sum kringvarpsfólkini siga. Frálíkt avrik, sum tó hevur verið eins skiftandi og skráin, solistarnir, verturin og uppleggið til hvørja sending. Frálíkt. Nú er hon burtur av skíggjanum, tí Kringvarpið skal spara átta milliónir, og ellivu fólk eru søgd úr starvi. Tað er tíggjundahvørt starvsfólk. Í fyrrárið spardi stovnurin seks milliónir. Eins og tá eru ikki nóg nógvir pengar til lønar- og prísvøkstur, sigur stjórin. Hetta stendur í skærari kontrast við politisku útmeldingina hjá sitandi samgongu um, at føroyska miðlalandslagið, og serskilt Kringvarpið, skulu styrkjast. Umframt heiðurskrýndu nýggjárskonsertina verða eingi tíðindi seinrapartar og útvarpsflaggskipið, Breddin, verður skerdur, og sjónvarpsflaggskipið við nýggjum føroyskum heimildarfilmum verður skorið í helvt. Eftir sum eingin annar í

Sjónvarpskríggj

Flógvakríggið var tað fyrsta kríggið eg sá í beinleiðis sjónvarpi. Tað var í 1991 á CNN, sum varpaði tíðindini út í hvørja stovu, sum var tað eitt nýtt telduspæl, har gaman í onkur reportari, sum Bernhard Shaw, kommenteraði hendingar, so rúgvusmikla tilfarið inn í millum kundi leggjast á hillina við frámerkinum ”nýggjheitsvirði”. Samstundis fingu vit eisini at vita heilt niður í smálutir, hvørjir poppsangir ikki vóru loyvdir at spæla í frælsum miðlum sum til dømis BBC meðan kríggið stóð uppá. Hóast vit ikki fingu sjónvarp fyrr enn í 1984, høvdu sjónvarpsfeløg leingi sent danskar bandupptøkur til tey húski, sum í Havn og kring landið høvdu sjónvarp, helst tí at tey høvdu búð í útlondum. Í Føroyum hevði sjónvarp ikki verið handilsvøra, tí har var einki at síggja, uttan so at tú hevði videobandupptakara. Tá kundi tú leiga vhs filmar, sum "To brødre" og "Zarens kurér" frá Mikkjali á Húsabrúgv.  Amerikanskir granskarar eru, ið vilja vera við, at tað var litsjónvarpið, su

Frihedsbrevet - eitt ummæli

Fyrr helt eg amerikanska Rolling Stone Magazine, bretska Vox, svenska Slitz og norska Beat, sum øll komu regluliga í posti. So tódnað Rolling Stone so mikið, at eg segði tað upp, og hini magasinini hildu so hvørt uppat. Framíhjá helt eg donsku Weekendavísina, fyrst í pappírsformi, seinni á netinum, tí eg vildi lesa filmsummælini hjá Bo Green Jensen, tí norðurlendska nestor á økinum. Í vár varslaði nýggja progressiva redaktiónin broytingar, og aldrandi høvundurin var biðin um at gerast free lancari. Tað játtaði hann, men so varð avtalaða skipanin eisini kroyst út av redaktiónini, sigur hann mær í meyli, tá eg spurdi. Tá var mín orsøk, at halda avísina, farin. So varð alt uppi.  Eisini her heima fækka bløðini og rímiligvís verður posturin ikki eins títtur og fyrr. Blaðdeyðin er ein veruleiki.  Sum bløð krevja Sosialurin og mánaðarliga Dimman hald eins og fyrr, meðan Blaðið Vikuskifti, kann lesast frítt á Portalinum hvønn leygarmorgun. Har eru frægastu oddagreinir, eg kann lesa. Tann sjan

Skam dig, kvinde

Klipp av heimasíðuni hjá danska TV2, sum kunngerð tríparta sendirøðina "Skam dig, kvinde", sum fer fram í Føroyum. TV2 eigur myndina, innihaldið, framsetingina og allar karmar um frásøgnina Í morgun helt eg, at eg hoyrdi yvir meg, tá sjónvarpið, sum stóð á TV2, fór at tosað føroyskt. Men tað var rætt nokk. Tær tosaðu føroyskt og vóru úti í haganum. Skilji at evnið er abort, fosturtøka, og at danska TV2 hevur fingið tríggjar ungar kvinnur at siga sína søgu. Heitið er Skam dig, kvinde og fyrsti partur av trimum verður sendur og tøkur frá 1. oktobur.  Fyrr var TV2 í Hvannasundi og fekk tey lokalu at tosa danskt um skakandi hendingar har á staðnum, so Ríkið kundi fylgja við.  Nú tykist sum um danska TV2 hevur funnið útav, at í Føroyum tosa tey føroyskt, hóast fosturtøkulógin ikki er á støði við nakað annað land í okkara parti av Heiminum. Kanska er hetta rætti mátin, at fáa dagførandi broytingar gjørdar heima hjá okkum. At leita til útlendskar, tað vil siga danskar, miðlar at fá

Tá avísir doyggja

Í báðum teimum donsk-føroysk orðabókunum stendur blaðdeyði fyri føroyska endanum, tá tú leitar eftir avisdød . Blaðdeyðin, sum hevur verið serliga sjónskur her hjá okkum, er eisini eitt faktum á donskum, sum í fólksligu orðabókini er synonym við úti í heimi . Fyri áratíggjum síðan, tað mundi vera í 1980’unum, teknaði eg hald, so eg fekk donsku Weekendavísina við postinum, sum tá varð borin út leygardag. Orsøkirnar til haldið vóru tvinnar.  Fyrst hin góða uppsetingin, ið mettaði estetiska sansin, so hvørt tú blaðaði gjøgnum innihaldsríku avísina, við fáum vælvaldum og enn betri plaseraðum myndum, og teksti, sum grein fyri grein er settur upp við øllum hugsandi lesivegleiðingum, fyrst eitt einsamalt tematiskt stikkorð, ið er manchett, so ein sentrerað undiryvirskrift, sum altíð er omanfyri yvirskriftina, og so breyðteksturin, ið grafiskt er settur upp við sama skilvísi, millumyvirskriftum, sitatum og faktaboksum, sum ovasti partur av greinini leggur upp til, sum var tað eitt tónleikaver

Fótbóltsjournalistikkur

Eftir søguliga fótbóltsúrslitið hjá KÍ á Tórsvølli í gjárkvøldið, hevur eingin í føroysku fótbóltpressuni enn sagt, at Dovregubben fikk brunost , ella Fire pils og en pizza var ikke nokk , ella Ingen roser til Molde , ella Her hjalp hverken bønner fra Hanvold eller Frelserarmeen . Ikki enn. Síggja vit burtur frá kríggi, er tað neyvan nakað sum fótbóltur, ið fær professionellar journalistar at ferðast um landamørk, og í heimamiðlum siga frá um tað, sum fer fram á fólksins grannalandsvølli.  Fyrimyndin er teir larmandi gladiatordystirnir, har trælkaða arbeiðsfólkið er á vøllinum og teir endaleyst ráðandi sita á hægstu rók í Róm. Fyrrverandi koloniveldið, gamle Norge, hevur verið hopleyst at seta niður á yrkisliga partin hjá føroyska fótbóltsspælaranum nú hann í gjárkvøldið vann so ruddiliga.  Pitsaseljari var hann. Elektrikari ein annar. Fyrr vóru teir seyðabøndir. Serliga í donsku kolonipressuni. Kanska er tað so, at journalistikkur í grannalondum altíð fer undir eitt sjálvbestaltað kn

Mann kann ikki liva í frið sum kristin

Mynd KVF - Mann kan ikki liva í frið sum kristin, sigur Rasmus Paludan í Útvarpinum í morgun . Og tey flestu, kanska øll, sum brenna Koranir, tey eru muslimar, sigur hann í danska morgunprátinum við Finn Koba.  Royndin var væl meint og í allar mátar uppá sítt pláss, men tílíkir krossfararar hava tað at fara við mikrofonini, sum er heilagaða svørðið á okkara døgum. Kortini er eingin áhugi registeraður hjá donsku løgregluni her norðuri, ja mitt í arktis, sigur onkur, at síggja og hoyra Rasmus í aksjón, dagin fyri fótbóltsdystin hjá pengasterkasta liðnum í Føroyum, har kanska onkur muslimur er og flestu heimsins fótbóltseygu fylgja við. Kortini bjóðar Útvarpið honum innar. Kanska var tað gott, sum ein detronisering og burturveiting av óvæntaðum háspenningi í hægstu agurkutíð.  Men tá prátið er liðugt, og hann av trygdarávum ikki kann siga, hvussu leingi hann verður her, minnir hann meg mest um Trump.  Hetta sama klandruta lyndið, at tiltuska sær sjálvsentreraðu eginmaktina, hana sum gudhj

Ein góð oddagrein

Í morgun varnaðist eg eina góða oddagrein . Føroyska, noyðist eg at siga, tí miðlafólk vísa oftast til útlendskar greinar, tá umræður at gera okkurt greitt, ikki minst at brokka seg um, hvar føroysku miðlarnir vóru í hesum føri; og um teir vóru uppá pláss, so var tað heldur ikki gott nokk, tí nú hildu tey við skeivum parti og siteraðu ikki rætta persónin, sum um vitan, samskifti og meiningsdannilsi eru eksakt hugtak, ið ikki eru til diskusjón til nakað høvið. Føroyska pressan hevur tað ikki gott. Eitt er at upplagstøl og útgávur eru lægri enn nakrantíð og bara lækka, men til innihalds er langt ímillum, ja eg minnist tað ikki, at innihaldið í einum publiseraðum journalistiskum miðili hevur verið umrøddur fyri tað góða og vælskrivaða innihaldið, ið er eitt fornoyilsi at lesa. Tað fari eg at gera í dag. At tosa miðilin upp og ikki niður. Ikki fyri pallin, funkur ella app, men fyri innihaldið. Ingi Samuelsen eigur dagsins tekst, og hann stendur í Blaðnum , sum løgið nokk ikki er eitt blað

Skannarin tekur fepurin av pressuni

Poddvarpið hjá Øssuri, Skannarin er komin afturíaftur, hesuferð við ískoytisheitinum 2.0 sum indikerar, at poddurin er staðin upp av nýggjum og á ein nýggjan hátt, hesuferð á miðlapallinum VP, men til innihalds og í formati er hann hin sami sum fyrr, eisini við Brynhild sum medverti. Longdin er knappur tími. Eyðennislagið er nýtt og lagaligt, kanska í so lagaligt, men uppleggið er tað sama, ein kritisk innleiðsla, sum lærarar elska at siga, innleiðsla, í føroyska miðlalandslagið, altíð við einum tíðarbornum kritiskum broddi, sum tó í hesi fyrstu útgávu tyktist lagaligari og róligari enn fyrr.  Men tá tú hevur lurtað eina løtu, kennir tú teg væl, ja tað beinleiðis klæðir sendingini, sum eg altíð velji at kalla ein podd, at hon er rólig, sendingin. Rólig er hon eisini í argumentatión, skipan og framgongd, soleiðis minutt fyri minutt, og innslag fyri innslag, so eftir stendur ein lagalig heild, sum tykist mær væl grundað og gróðursett uttan nakað ekstraordinert hóvasták.  Eins góð er áví

Arthouse á Netflix

Hevur tú hug at síggja arthouse filmar, ella í minsta lagi eitt sindur óvanligar filmar, heima hjá tær sjálvum, so eru hetta trý góð boð. Fyrsti filmurin, "Certain Women", er frá 2016, og byggir á søgur hjá einum kvinnuligum rithøvunda úr Helena í Montana, Maile Meloy, har tær tríggjar søgurnar, ið bera filmin, eisini fara fram. Huglagið og søgugongdin eru so stillfør, at eg vil í summum førum siga beint fram avbjóðandi, tí gongdin krevur tolinmóð. Júst hetta ger filmin spennandi at síggja, tí tað ósagda, heldur enn tað sagda, ber filmin. Hóast tvístøður og avbjóðingar royna kvinnuligu høvuðspersónarnir at klára seg gjøgnum gerandisdagin, í einum føri á hesti sum alternativ til bil, og við Guy Clark og ”Boats to build” á ljóðsporinum. Framúr, um tú ert til vegjaðarafilmar av bygd í USA. Kelly Reichard er fødd í Florida í 1964. Annar filmurin er spildurnýggjur og gjørdur til Netflix. Heimildarfilmurin sigur søguna um Anna Nicole Smith, sum í veruleikanum eitir nakað heilt anna