Birk

  Í Breddanum í gjár, har Gasa og Ísrael vóru evnið, tvey ár eftir Hamasálopið á tónleikafestivalin Nova, har 378 vórðu myrd og 44 rænd, hoyrdist aftur hesin søguligi setningur, sum amerikanski senatorurin, Hiram Johnson (1866-1945), segði í 1917: ”The first casualty when war comes, is truth”. Sama segði ísraelski sendiharrin, Jonathan Lebel, í Varpinum í fjør á framsýning við minniskortum frá Nova festivalinum, sum Maigun Solmunde hevði fyriskipað. Styrkin er at dokumentera, segði hann, og vísti á røttu tølini fyri ræðuleikunum á Nova festivalinum. Hamasatsóknirnar steðgaðu ikki her, men hildu fram, so samlaðu tølini á teim dripnu og rændu øktust við stórari ferð. Tosaði tá við sendiharran um, hvussu hesin deyðsspiralur og -kultur kann steðgast. Í allari vápnadubbingini og misinformatiónini lendu vit á fátæksliga orðinum skúli . - Trúgvi, at einasti máti at byrgja fyri hesum fyri okkum so óskiljandi hendingum, er upplýsing og aftur upplýsing. Til tess hava vit skúlan. Kanska...

  Sum skrivari í føroyska Miðflokkinum varð Ólavur í Geil í døgunum 23.-29. august í ár boðin til Ísraels at vitja. Ísraelska sendistovan sendi innbjóðingina, sum Hannah Goldshmidt, ið hevur norðurevropeisk sambond um hendi fyri ísraelsku uttanríkistænastuna, hevði lagt til rættis. Innbjóðingin varð send til Political Staffers Delegation From the Nordic Countries, tað vil siga starvsfólkum hjá politiskum flokkum í Norðurlondum. Nógvir føroyingar hava vitjað í Ísrael. Hetta var onnur ferðin hjá Ólavi í hesum landi, ið fleiri av heimsins rithøvundum seta, ikki bara ovarlaga, men eisini á ein heilt serligan stiga.  Vit kunnu nevna okkara egna Kristian Osvald Viderø, sum í ”Ferð mín til Jorsala” skrivar um ferðina, hann gjørdi til Jorsalir, tað er Jerúsalem, í 1952 og fimm ár seinni gav út í bók. Svenska Selma Lagerlöf gav fyrst í 1900talinum út Jerusalem, har hon í tveimum bindum letur karga veruleikan heima í Dalarna renna saman við ein bíbilskt poetiskan frælsisdreym í Heilag...

  Vegurin heim - ein danskur filmur um radikalisering Haldi, at danski filmurin "Vejen hjem" er alt ov góður og aktuelt viðkomandi til ikki at brúka í skúlanum, nú hann bæði er virðisløntur og tøkur til undirvísing. Tí deili eg hetta uppskot um at brúka filmin í undirvísingini. ”Vejen hjem” vann í ár áskoðaravirðislønina, Årets Svend á filmsdøgum í Svendborg, sum Foreningen af Danske Filmudlejere hvørt ár skipar fyri. Felagsskapurin umboðar allar filmsútleigarar í Danmark, og ger soleiðis av, hvørjir filmar koma í donsku, føroysku og grønlendsku biografarnar. Tá nýggi danski filmurin varð sýndur í Føroyum, varð undir spyrjandi yvirskriftini Hvussu langur er vegurin heim? sagt soleiðis um hann: Í nýggja danska spenningsfilminum ”Vejen hjem” hevur Nikolaj Lie Kaas (f.1973) høvuðsleiklutinum sum Christian, ið verður tvungin at taka støðu til og svara spurninginum ”Hvussu langt vilt tú fara, at bjarga tí, tú elskar?” Í eini desperatari roynd at finna sonin, Adam, letur Ch...

  - Hví spyrt tú ikki á føroyskum, sigur amerikanski læknin, Mimi Syed, ið er av pakistanskari ætt. Ein farri av suðuroyarmáli liggur í óvæntaða setninginum. Meðan Føroyar hyggja eftir fótbólti á tveimum vígvøllum eri eg farin í Finsen, har Elisabeth Skarðhamar Olsen innleiðir og bjóðar vælkomin til fullsettan fyrilestur í auluni við Mimi Syed. Fimtan ára gomul var hon skiftisnæmingur í Føroyum skúlaárið 1996/97, og búði hjá Elisabeth Holm, sum gamaní er av Tvøroyri, men býr í Hoyvík. Fyrilesturin úr Gasa byrjar og endar við sitatinum hjá týska prestinum, Dietrich Bonhoeffer "Silence in the face of evil is evil itself." Orðini hjá Bonhoeffer, sum týsku nazistarnir drupu í 1945, hanga skilliga lýsandi í heimligu auluni, ið er prýdd við Sjúrði og orminum á Glitraheiði. Fyrst er ein heimildarfilmur í 25 minuttir, “Kids Under Fire: An investigation into Israeli soldiers shooting children”, sum tíggjufaldi Emmyvinnarin, algersk-amerikanska Amel Guettatfi, hevur gjørt fyri am...

Er de fanger, hr Kruse, spyr grønlendski formaðurin, nú høvuðsmálningurin er valdur til ferðandi framsýningina Hunters of the North . Nej, det vil jeg ikke sige. Men skrivebordsfanger kan vi strække det til, sigi eg, og vit grína báðir við fundarborðið. Men han ser mig nu noget lyserød ud, sigur grønlendingurin um einsamalla dreingin á skerinum. Nú eg fjórðingsøld seinni sá hann aftur í Reykjavík, kom eg í tankar um hesa stuttligu søgu, ið lýsti, hvat vit visuelt kunnu vísa, men ikki siga við orðum.  Orð eru staðfestandi, tí skalt tú verða varnari við teimum, enn við myndum.  Í morgunsjónvarpinum TV2 er ein amerikanskur kokkur, ið partú vil hava vertirnar at eta majonesbefongdan beykonburgara, stoktan í svimjandi smøri og borðreiddur við osti og trimum eggum omaná. At sannføra seg sjálvan, hvussu hann rakar einasta rætta smakkin, brúkar kokkurin vendingar sum ”this is how we roll” og at enda avdúkar hann avvápnandi navnið á egnu fyritøkuni, sum ger hesar feitt flótandi...

Onkuntíð tekur Dagur og Vika meg á bóli. Tað gjørdi redaktiónin í kvøld, nú tey høvdu funnið eina unga aktiva føroyska kvinnu, sum er farin til USA at arbeiða, ella í minsta lagi at reka, fyri Kamelu Harris.  Orsøkin er, at týsdagin er týdningarmesta val í einum landi, ið hevur sett seg á okkara tankar og hugmyndir, fyrst og fremst um persónligt frælsi, men eisini skapt polariserandi ræðumyndir um ta makt, pengar altíð hava. Eisini hjá okkum.  Tí er neyðugt at skapa líkindi fyri identifikatión.  Myndir, innsløg og tíðindabrot, har vit kunnu spegla okkum sjálvi, og harvið uppliva eitt vitborið innihald, sum gevur meining og brýtur einvegis hugsaðu polariseringina.  Úr okkara støddarmáti uppliva vit í fjarstøðu heimin gjøgnum amerikanskar brillur, tí gjøgnum søgu, bókmentir, film og tónleik er Amerika sloppið at seta seg á okkara heila og fatan. Ein svullur, sum kann verða góður, men eisini malign, óndur.  Neyvan hava tvey so ymisk valevni verið at velja ímillum. ...

Meðan vit veita russarum allar tær tænastur, ið hugsast kunnu, sum um einki er hent í Ukraina hetta hálva árið, krevur Kaja Kallas, ið er forsætisráðharri í Estlandi, at nú skal Russland byrgjast inni.  Flogferðsla er steðgað, so einasti møguleiki hjá vanligum russum at ferðast til Evropa er gjøgnum Finnland, Estland og Lettland. ES má seta í verk eitt visabann móti russum at ferðast, sigur hon og siterar Roosvelt fyri skjótt hálvfems árum síðan: Her er einki at ræðast uttan ræðsluna sjálva. Kosta hvat tað kosta vil, skulu vit byrgja Russland inni, tí vanligi russarin skal vita og kenna á sær, at landið er í kríggj og dregur alt Evropa við sær. Tað gera vit ikki í Føroyum, sum er in the middle of nowhere, tí í Russlandi eru ov nógvir pengar at heinta. Tað er føroyska politiska ambitiónin: pengar fyrst og einki næst. Og meðan Føroyar halda fram at stuðla Russlandi, hevur einasti hugsunarflokkur í landinum eittans mál í dag: Skulu vit stilla upp til danska fólkatingsvalið og aftur av...

Um nátturatíð í kvøld fór seinasti russarin fram við vindeyganum. Tað var risa stóri Arctica, sum sambært Vessel Finder hevur ligið á Havnini síðan 31. mai, og nú er farin, uttan at næsta havn er upplýst, destination not available.  Arctica er fjórða navn, sum 32 ára gamla skipið hevur. Jú fleiri nøvn, jú størri peningaligar spekulatiónir. Í Havn kunnu vit ugga okkum við, at fyri risastóra skipið hevur Tórshavnar havn fingið nógvar rublar fyri skipið, sum nú leggur út á hav. Vónandi koma teir væl við, havnapengarnir frá krígstjóðini. Tó, undir Eystnesi liggur enn eitt russiskt skip, og við kaj í Runavík liggja tvey. Tað er nú margháttligt at samtykkja, einki samstarv at hava við russisku krígstjóðina, samstundis sum havnirnar bjóða skipum vælkomnum, og sama dag at fáa BBCtíðindi úr Ukraina um, at russar hava dripið ein fýra ára gamla gentu. Við hesari útsiktini, haldi eg, at eg leggi meg á hina liðina. Stop the world, and let me off, sum Patsy Cline sang í 1957, tá kalda kríggið va...

BBC journalisturin, Clive Myrie, tosaði sunnumorgunin við russiska sendiharran í Bretlandi, Andrei Kelin. Teir báðir aldrandi menninir, sum eru ávikavist 57 og 65 ára gamlir, eru fleirfalt virðisløntir og nógv heiðraðir, og hava eisini lisið altjóða journalistikk. Bretin hevur tann fyrimun, at hann er giraður og sannførandi, tí hann er komin beint av ukrainska hermótinum, meðan longri er, síðani hin ferðaðist í sama landi, ið hann meir enn so fatar sum eitt telduspæl. Men nú møttust teir in real life. Interessant at síggja, hvussu Clive tekur saman um tey svar, sum Kelin ikki vil svara, ger egnar niðurstøður og fer til næsta spurning, uttan at russin sleppur at korrigera, tí tað var ikki orðarætt tað, hann segði, men tá eru vit longu í næsta evni, sum aftur er ein avvísing av tí veruleika, har BBC maðurin hevur verið okkara eygna- og sannleiksvitni seinastu tíðina, ja einar tríggjar mánaðir ella so. Í kríggi er tað eins langt og í journalistikki. Russin hyggur til viks, sum um onkur h...

Í Rituvík er ukrainski Oleksandr ørkymlaður. Um eina viku er 9. mai. Tað er gamli ársdagurin fyri russiska sigrinum á Nazitýsklandi í stóra fedralandskrígnum, sum vit vestanfyri kalla seinni veraldarbardagi. Eystanfyri er tað Russland, sum einsamalt vann, og tí skrivar søguna. Tað gera vinnarar altíð, bæði í skúlabókum og almannamiðlum. Púra einsamallir. Men tá er fortreytin, at vit liva í einum fulkomnum einaveldi, sum við sensuri og terror verður dikterað av einum einsamøllum diktatori. Tí forniska slagnum, sum Chaplin lýsti í samtíðarfilminum ”The Great Dictator” longu í 1940. Beint nú ein av heimsins týdningarmestu filmum. Oleksandr fryktar fyri, hvat Putin fer at gera viðvíkjandi Ukraina henda dag.   - Putin segði fyri einum mánaði síðan, at 9. mai fer Russland at hátíðarhalda yvirtøkuna av Ukraina, ella í minsta lagi lyklabýum sum Donetsk, Luhansk og Mariupol við Azovhav. So missur Ukraina havnasambandið har. Og Kherson eisini. Um hesir býir verða yvirtiknir, so vil øll ...

Sameindu Tjóðir samtyku í gjár at taka rættin frá limalandinum Russlandi at møta í Mannarættindaráðnum , The United Nations Human Rights Council. Úrslitið sæst omanfyri. Hetta er fyrsta altjóða avgerð, eg havi lagt til merkis, síðan Russland gjørdi innrás í Ukraina fyri 44 døgum síðani, hin 24. februar í ár.  Altjóða samfelagið hevur sagt nógv, ja eygleitt og kommenterað upp í spannir, sum vóru tey boðberar av tí avmálda skriviborðsslagnum við síðuna av djørvum tíðindafólkum, sum longu vóru har frammanundan. Og í dag fer forsetin í Evropakommissiónini , Ursula von der Leyen, at vitja Volodymyr Zelenskyj í ukrainska høvuðsstaðnum Kyiv. Av trygdarávum er ikki upplýst nakað nærri um fundarstað og farleið.  Júst hetta er forstáiligt, tá vit lesa eitt himmalbræv, eina russiska koyriætlan um lebensraum og útrudding av øllum óynsktum elementum, sum 80 ára gamla Kremlkrámandi tíðindastovan, Novosti, sendi út í vikuni undir yvirskriftini ”Hvat skal Russland gera við Ukraina?” . Ja, hin...

Ken Lindenskov Olsen og Mariia Shvets Olsen avmyndaði uttanfyri húsini í Varðagøtu 18 í Rituvík leygardagin, tá tey bjóðaðu til kaffi og ukrainskar hunangssøtar pinjukjarnur á heitum hornum frá mammuni Gunn. Tað er sjáldsamt í føroyskum miðlum at síggja tekst, sum er skrivaður á so fremmandum máli, sum ukrainskum. Tað hendi í farnu viku, tá boð vóru frá Námi til ukrainskar flóttar í Føroyum um, at nú vóru skúlabøkur á teirra móðurmáli tøkar á opna føroyska pallinum Snar.  Samstundis upplýsti Býarbókasavnið í Havn, at lánarar nú kunnu lesa ukrainskar barnabøkur, sum talgilt eru samsagdar á enskum og ukrainskum. Flóttar á Sandi fingu gávubræv frá Lions, og fríggjakvøldið vóru tíðindi í Degi og Viku um, hvussu væl ukrainsk børn kláraðu seg í skúlanum á Tvøroyri. Hetta er ein púra nýggj støða, har vit á fyrsta sinni fingu annað beinið beint í altjóða samfelagið. Okkara egnu politikarar hava nevnt, at vit kunnu væntað so mikið sum 200 ukrainsk flóttafólk. 150 teirra eru longu komin sum ...