11 heiðursbrøv til føroyskar matstovur

Kvinnurnar vórðu serstakliga sjónligar, tá ellivu føroyskar matstovur í dag fingu heiðursbræv frá Bent Christensen, sum síðan 1978 hevur stjórnað Den Danske Spiseguide. Omanfyri er tað Karin Visth, sommelier, ið fær fremsta heiðursbrævið, European Exclusive Elite, fyri matstovuna KOKS. Niðanfyri er tað Wi Ounsa, ið fær einasta trýstjørnaða heiðursbrævið fyri virksemið á THE TARV.

Hóast koronastøðan gjørdi, at kokkurin Gutti Winther trein í hansara stað, er eingin annar, sum í so mong ár hevur fylgt við og hjúklað so nógv um føroyska matstovuvinnu, sum Bent Christensen

Wi Ounsa, høvuðuskokkur á THE TARV, og Karin Visth, mamma og sommelier á KOKS, práta í Brandan innan heiðursbrøvini verða handað.

Bestu matstovurnar, sum fáa heiðursbrøv, eru KOKS við Leynavatn, sum fær virðislønina European Exclusive Elite, ið svarar til tríggjar Michelinstjørnur, og THE TARV í Havn, sum fær tríggjar stjørnur, ið er hægsta stjørnumet og ímyndin av topniveau.

Áarstova, Barbara, Bitin í Havn og Simmer Dim umborð á Norrønu fáa tvær stjørnur frá den Danske Spiseguide, sum verða lýstar við hesum orðum: ”Restauranter, der tilbyder en sæsonsikker, udfordrende og spændende spiseoplevelse med personlig og kyndig betjening og med god vejledning m.h.t. drikkevarer.”

Katrina Christiansen fær eina stjørnu, og Hafnia og Etika og fáa Knív-og-Gaffil-frámerkið.

Ræst og Fútastova fáa eisini heiðursbræv, diplom, frá Den Danske Spiseguide.

Tað er ikki óvæntað at KOKS fær hægstu virðisløn og at THE TARV er í hølunum við fullum stjørnutali. Men áhugavert er at síggja, at allar matstovurnar Heima í Havn fáa heiðursbræv í ársins útgávu av Den Danske Spiseguide.

Umframt heiðurin er tað ein praktisk fynd at sleppa við í bókina, sum vísur fram og peikar á úrvaldu matstovurnar, ið hvørt ár eru um 300 í tali, og í ár eru 11 teirra føroyskar.

Bent Christensen smakkar og metur sjálvur um allar rættir, ið hann rindar fyri sum ein vanligur gestur, uttan at nakar veit av tí. Eftir vitjanina ber til at bíleggja eina professionella frágreiðing.

Fyrstu ferð eg møtti Bent Christensen var tá hann legði fram og signeraði stóru bókina um Koks, sum Sprotin gav út á Hotel Føroyum í 2012. Síðan havi eg sjálvur fingið høvið at skriva um føroyska matgerðarlist og vinnu í Den Danske Spiseguide, sum forlagið hjá Bent, Books For Cooks, gevur út á hvørjum ári.

Í sjeytiárunum arbeiddi Bent fyri Volvo og feraðist so nógv, at hann noyddist at eta úti. Í dag er hann heilt vist tann dani, ið hevur etið mest á flestu matstovum.

Týsdagin taldu vit upp, hvussu nógvar borðreiðingarnar mundu vera, nú hann stundar til tey áttati.

Í 2015 tá 39. útgávan av Den Danske Spiseguide kom út og høvundurin var 74, tosaði gastronomiski journalisturin á Politiken, Stephen Haar, við Bent, sum hann kallaði ein gastronomiskan Godfather.

Tá teir gjørdu upp hetta árið, hevði Bent hevði etið á 7.500 matstovum. 

- Síggja vit burtur frá árinum í fjør, sum í allar mátar var óvanligt, og ikki kann roknast við, so er árliga talið umleið 140 máltíðir. Samlaða talið man tí nú vera einar 8.200 máltíðir, sigur Bent, og leggur afturat, at hetta seinasta tíggjuáraskeiðið hevur hann avmarkað seg til ikki at eta tvær, men bara eina máltíð á matstovu um dagin. Tað er nógmikið nú, sigur Bent Christensen, sum er 79 ára gamal.

Um gongdina í føroysku matstovuvinnuni sigur Bent, at hóast truplar tíðir, so hava føroysku matstovurnar ikki bara megnað at halda høga støðið, men eisini at hækka støðið. 

- Tað er tað flottasta avrikið, sigur Bent, og spyr retoriskt, um vit nú eru komin á gastronomisku endastøðina, hava roynt alt og einki er eftir at heinta.

Sjálvur freistist eg at spyrja, um vit nú aftur eru við kotelettsegmentið, ella kunnu vit vænta okkum okkurt nýtt í heimligu gøtumyndini?

- Svaret er nok, at jeg de senere år synes, at lysten til at kreativisere de mere ukendte og mindre efterspurgte råvarer har overtaget lysten til at lade øvrige fremragende råvarer som rokker, sø- og rødtunger, ørred, pighvar og torsk, fugle fra fjeld, og lam, der stadig synes eksotisk på restauranter, i stikken. Den færøske bouillabaise lider også af for ringe omsorg. Det synes jeg er beklageligt. I min optik må ingen fremragende lokal råvare negligeres og kreativitet er også interessant for søtungen. Tages dette indspark seriøst, er der absolut nye udenlandske ovationer i vente, sigur Bent, ið sum eingin annar hevur gaffilin á borðinum.

Bent Christensen, sum er íðin høvundur, ritsjóri og forleggjari, gav fyrrárið út ensku bókina Fish and Shellfish, við seks norðurlendskum kokkum, har Poul Andrias Ziska er ein. Hinir eru Jonathan Berntsen, Brian Mark, Nicolaj Christiansen, Christian Gadient og Kenneth Tof-Hansen.

- A superb modern cuisine of fish and seafood, very inspiring, sigur ein ummælari um donsk-ensku bókina.

Nýggjasta úr matstovuumhvørvinum í Havn er, at nú verður ein standmynd av ikonisku Barbaru reist í Nýggjustovutúninum. Tað eru Eirikur Lindenskov og onnur, ið hava í umbúnað at gera standmyndina, sum Archibald Black hevur gjørt skitsu av í 2018. Hugsanin er, at Barbara skal síggjast í einum nútíðarkonteksti í hornatøkum við ein prest.

Nú fer arbeiðið í gongd, siga fyrireikararnir, sum Heima í Havn nevna Molly Malone í írska høvuðsstaðnum Dublin sum fyrimynd. Heðin Mortensen, sum er tann borgarstjóri, ið hevur reist flestu standmyndir, er við í ætlanini at reisa standmynd av søguligu Barbaru, sum livdi á hesum leiðum, og Jørgen-Frantz Jacobsen skrivaði Føroya kendastu søgu um, og Nils Malmros gjørdi Føroya mest sædda biograffilm um. Tað er erotikkur í Matstovuhavn.

Róptu teir á týskum?

Holocaustdagin sá eg týska filmin Als Hitler das rosa Kaninchen stahl um húskið, sum undir krígnum flýddi undan nazistum til París og aðrar evropeiskar býir. Undir filminum, kom eg í tankar um eina mynd, eg soleiðis hissini tók við telefonini av eini minnistalvu og einum turkaðum blómutyssi við einar  kioskdyr á fornisku stórbýaroynni, Île de la Cité, mitt í París. Tað var í mars í fjør, tá kjak um týskt í heimaskúlanum var uppá tað hægsta og koronasmittan enn ikki hevði nátt at steðga øllum, eisini heilavirksemi. Fremmandi franski tankin, sum enn eltir meg, var, um hermenninir, ið róku tey fjøruti børnini úr hesum friðaða bygningi við 112 fólkum í 1942, mundu rópa á týskum ella fronskum? Var tað Heraus ella Sortir teir róptu á kjarnuoynni í mentabýnum? Tað er líkasum at proppur kemur í heimligu hugsjónina og meiningina at læra seg fremmandamál, tá tú sært film sum hendan týska, og rennir teg í talvur sum hesa fronsku ein morgun til handils at keypa breyð. Hvar var øvrigheitin, og hvussu kom tað so vítt í hesum miðevropeiska duri í tveyogfjøruti?

Til tygara tænastu

Í hesum koronadøgum eru í hvussu er tvey tiltøk, sum púra ókeypis lata dyrnar upp fyri skúlum, næmingum og lærarum. 

Ikki er tað fyri at tyrpast og ganga fyri einki, men heldur at public service stovnar samstarva um kvalifiseraða vitan og upplivingar, sum er lagdar so væl til rættis, at tær verða nærverandi, tí tær skapa identifikatión hjá málbólkinum. 

Fyrst er tað Listasavnið, ið á myndini omanfyri hevur boðið starvsfólkunum í Námi at fylgja savnsleiðaranum, Karinu Lykke Grand, í ein tíma, meðan hon førir okkum gjøgnum framsýningina Havið við práti og upplýsingum, millum annað um vaðbein og føroyska stórhavsøkið í Norðuratlantshavi. 

Hugvekjandi, nú tú hevur alla framsýningina beint framman fyri tær, og støðugt kann verða mintur á, at henda framsýningin, eins og allar aðrar góðar framsetingar, eru gjørdar annara vegna, eru umboðandi eitt evni, ið tænastuliga hevur áskoðaran í miðdeplinum. Framúr avrik hjá Listaskálanum at lyfta hetta tema fram, og lata tað sleppa at fylla framsýningarhølið.

Og fyri at undirstrikað at Listasavnið meinar tað í álvara, er eisini ein skúlatænasta, sum til hesa framsýning hevur gjørt bæði læraravegleiðing og næmingauppgávur til 6.-8. flokk. Púra ókeypis. Og skúlar á bygd hava tann ómetaliga fordeil, at tey kunnu gera eina upplivingarferð heilt til Havnar. Tað kunnu skúlarnir í Havn ikki. Teir eru har frammanundan, hvønn dag í árinum, gráu skúlarnir í Havn.

Eitt annað tiltak, sum púra ókeypis stendur øllum Føroya skúlum í boði, er temadagur um fólkadrápini í Bosnia í nítiárunum. Eftir slóðini kann fylgjast við einum pallborðsorðaskifti við nógvum tilgongdum at skilja tað, sum hendi á Balkan og elvdi til etniska reinsan, fólkamorð, tá nýggj landamørk vórðu teknað og fólk fyribeind, um tey ikki fluttu. 

Pallborðsorðaskiftið verður altjóða holocaustdagin, mikudagin 27. januar, klokkan 10 og varir hálvan annan tíma. Orðaskiftið verður stroymt úr Skúlanum við Streymin og er ókeypis. Nám og Amnesty Føroya Deild skipa fyri tiltakinum, sum er ætlað fólkaskúlanæmingum í hádeild. 

- Men í fleiri skúlum eru allir næmingarnir við. Til ber eisini at seta spurningar í meyli til tey, sum sita við pallborðið, sigur Ólavur í Geil, sum samskipar tiltakið fyri Nám. 

Frammanundan hevur Nám eins og í fjør gjørt fleiri stuttfilmar, har fólk siga frá um egnar upplivingar, í hesum føri um Bosnia, úr teirra egna sjónarvinkuli. 

Serliga hugtakandi er eini setningurin í forhondsframløguni hjá Regini Jacobsen, har hann nevnir, hvat kríggj kann gera við fólk, sum liva í somu gøtu. 

Niðanfyri síggjast tey, ið siga frá, og uppskot um arbeiðsspurningar til hvønn teirra.

Nám hevur gjørt eina temasíðu, sum hvørt ár er fyrireikandi upplegg til temadagin, sum tekur støði í Holocaust, men eisini krøkir í onnur fólkadráp, ið enn fara fram. 

Ikki fyri at seta til viks ella tileinkisgera minnið um Holocaust, ið øll eru samd um, aldri skal hvørva úr bókum ella minni, men verða ein eins staðilig áminning um, at fólkamorð enn fara fram. 

Avbjóðingin er, hvussu vit kunnu upplýsa um hesi mangan torskildu viðurskifti, so tey nærkast lívsseiga uppáhaldinum hjá týsku listakvinnuni Käthe Kollwitz “Nie wieder”. 

Hetta er upplýsing til tygara tænastu!

Um at hundsa

Trúði ikki mínum egnu eygum, tá eg fór at blaða í orðabókini, at finna eina yvirskrift til ein blogg um at hundsa. Tí tey hava so miriliga rætt, sum siga, at føroyskt er eitt mannfólkamál. Hygg bara eftir klipta døminum hjá Orðabókagrunninum, sum er sett omanfyri. 

Tað krevst ikki tann stórtøkna tekstagreiningin í móðurmálsfakinum at finna fram til, hvør liggur omaná, er hin ráðandi, og hvør liggur undir, er hin órættaði. Ja, sjálvt hatta orðið er eitt kallkynsorð, tá hon framman fyri dómaranum tekur tað í munnin og svarar: Eg eri hin órættaði.

Hinvegin, tá aðalfundur er í mínum egna felag, fer fleirtalið at binda. Fyrilitarleyst at binda. Atferðin er kynsbundin, tí bara felagslimir av einum kyni binda. Hitt kynið tolererar glintandi bindingina og at drigið og mátað verður, so fólk sita og veipa sum skuggamyndir hjá Tróndi í undirsjóvartunlinum, og onkur, sum er innkeyptur fyri nógvar pengar, og tí hevur orðið, spyr, hvat tað er tey vilja, nú tey peikaðu upp. Nei, eg bara bindi er svarið. So halda felagslimirnir, sum eru í stórum fleirtali, fram at binda og hyggja niður í egna fangið, meðan fakfelagsliga framtíðin verður borin fram á pallinum. 

Ímeðan rýmir annað kynið. 

Ein útskúgving, sum Orðabókagrunnurin kallar tað, er sett í gongd. Og tað er ikki sum at verða sett í gongd á føðideildini, tí tú sum kynsvera nú ert komin á tíð. Nei, tað er ein útskúgving, sum fer upp og niður eftir stólpum og veggum í hvørjari arbeiðsstovu. Útskúgving. Eitt avbjóðandi orð úr kynsbundnu orðabókini. Útskúgvingin, sum nú er komin í hana.

Tá ikki ber til at ferðast

At sleppa at taka eina skermmynd á telduni av einum Netflixfilmi, er eins trupult og at sleppa at ferðast í hesum koronatíðum. Tað er vónleyst. Tí havi eg manuelt fotograferað eina skermmynd av júst tí sekundinum, har Fran Lebowitz (f.1950) avdúkar persónligu drívmegina í sjeyparta røðini Pretend it’s a city. Hin besti setningurin í bestu røðini á Netflix beint nú. Tað er einki at taka seg aftur í. Kanska við Lupin sum einasta kappingarneyta. Hin fyrri í New York og hin seinni í París. Virtuellur ferðaleiðari er í báðum førum Netflix. Virtually the best travel agency. Veruliga hin besta ferðaskrivstovan. In a virtual world. Í einum tykisheimi. 

Tað er hin víðagitni Martin Scorsese (f.1942), sum hevur gjørt røðina Pretend it’s a city. Av og á sæst Scorsese tosa í egnum filmum, til dømis sum passasjerur á baksetrinum í gula bilinum hjá ikoniska Taxi Driver, leikluturin, ið gjørdi Robert De Niro kendan í 1976. Tá tosar Scorsese, sum var hann uppá speed, hann speedtosar, eitt staccato nervøst tosingarlag, sum umframt at vera avbjóðandi, eisini er ófrættakent, ja, um pallmyndin, ljósið og tónleikurin er til tað, kundi verið upptakt til virksemið hjá einum kalliga kalkulerandi hópdrápsmanni, so langt út á eggina kann Scorsese seta seg sjálvan. Hvat vit hava í væntu, er sjálvur spenningurin, the suspense, hóast einki ítøkiligt hendur á pallinum. Men huglagið var har. Tað ófrættakenda og ótillagaða. Eitt menniskja, sum ytst á eggini uppdagar, at javnvágin er sett til viks. 

Eftir hópin av filmum í katólskum karmi, har dráp, burturbeining av líkum og endaleys banniorð eru týðuligasta umhvarv, er Scorsese róligari, ja púra í javnvág við seg sjálvan, og megnar at halda aftur í speed tosingarlagnum. Í staðin letur hann Fran Lebowitz tosa og taka pallmyndina, meðan hann sjálvur situr í skelliláturi og ofta flennur so hart og leingi, at eg ivist í um aldrandi maðurin missir ondina. So stuttliga heldur hann jødisku og lesbisku Lebowitz vera. Og eg eri ikki ósamdur. Hon er smittandi undirhaldandi við so fýrkantaðum eygleiðingum um lívið í New York, at tú verður førdur inn í hvønn krók og sansar stórbýin, sum var tú har. Scorsese letur hana veruliga koma út um senukantin og tæna tí klassiska endamáli, sum er at seta frásøgufólið í miðdepilin og sleppa at liva og fiktast við egnum avbjóðingum. Hetta er hilarious fyri at brúka eitt enskt orð. Frásagnargleði, sum er merkt av ótamdum ovfarakæti. Ein studia av samrøðukynstri, at lata frásøgupersónin sleppa at seta seg sjálva í senu, líta á hana og í øllum trúfesti at fylgja henni til liðugt er. Og tá vit eftir sjey sendingum - ja eg sigi sendingum, tí útvarpsfólk hava uppdyrkað hetta frásagnarkynstrið heima hjá okkum - eru komin hartil, so hava vit verið í New York. Við einum frásøgufólkið, sum avnoktar alla tøkni. Hevur hvørki teldu ella fartelefon, ja í fyrstuni heldur ikki skrivimaskinu og bankakontu, og tó livir sum mest hugtakandi frásagnarfólk, ein raconteur, í nervøsa neonbýnum New York, har kvikkjazz er blinkstrandi bakteppið, ið ikki slepst undan. Aldri í frið, altíð í rørslu.

Meðan amerikanska sendirøðin Pretend it’s a city er ytra menniskjan í stórbýnum, er franska filmsrøðin Lupin ein meira innvortis leitan í høvuðsstaðnum í mektiga hjálandaveldinum, har frælsið, javnaður og brøðralag varð uppfunnið, men mest umráðandi er at stava De Gaulle rætt, tá tú kemur úr Senegal og vilt hevna deyða papans, sum gav tær eina franska fyrimynd: Arsène Lupin. So byrjar indigneraða søgan hjá Sy Omar um rættvísi í franska stættarsamfelagnum. Filmsrøðin vekir minnir um ein hin besta filmin eg minnist úr gamla Havnar Bio - Topkapi hjá franska Jules Dassin frá 1964, sum varð vístur herheima nøkur ár seinni. Priceless! 

Tvær spennandi ferðir við hvør sínum endamáli, onnur til hitt útvortis menniskjað og hin til hitt innara menniskjað. Ferðaskrivstova er Netflix og tú eigur stólin. Góða stórbýarferð í koronastongsli. Væl gagnist! 

Byrsumenn komnir í skotmála

Í 60 ár spældi Charlton Heston (1923-2008) í hundrað Hollywoodfilmum, kendastur í bíbilskum leiklutum sum Móses í The Ten Commandments (1956). Árini 1998-2003 varð hann formaður í amerikanska byrsufelagnum, The National Rifle Assiciation, ið er sterkasti trýstbólkur í amerikanskari søgu. Nú stendur felagsskapurin fyri falli, rýmur hann ikki úr New York. 

Hvussu ber tað til, at amerikanskur tjóðskapur er so knýttur at vápnum, at fimm milliónir savnast um eitt byrsufelag, ið hevur djúpastu politisku røtur við 150 árum á baki?

Ein persónlig forsøga er, at í 1984 var Listafólkastevna í Fuglafirði. Listafólkasambandið, sum tá hevði hesi frálíku tiltøk í skiftandi støðum, einaferð um árið, hevði boðið Filmsfelagnum at útvega og innleiða nýggja heimildarfilmin Fugl Fønix hjá danska Jon Bang Carlsen (f.1950). 

Filmurin var um ein amerikanskan vjetnamhermann, James Jarrett, ið varð rýmdur úr býnum, tí har var løggan ikki longur at stóla uppá. Nú galt um at verja familjuna og sova við revolvara undir høvdapútuni og hvønn morgun at bekenna seg til amerikanska flaggið í túninum á bygd, tí hvørja løtu, tú visti ikki nær, fór alt at eksplodera í einum eldhavi av fremmandum yvirgangi. 

Tí var um at verða til reiðar. 

Tey fremmandi høvdu skyldina og bara tú kundi verja borg, tú og tín seksløbari. Undirheitið á donsku filmsplakatini var ”At tøve er at dø”. Filmurin varð sýndur í skúlanum og síðan hesa løtu í brekkuni í Fuglafirði havi eg verið bitin av amerikanskari tjóðskaparkenslu.

So spenna vit fjøðurin og lata eina dagsaktuella byrsusøgu koma í skotmála.

Sterkasti amerikanski trýstbólkurin, The National Rifle Association, lobbyistarnir, sum altíð hava havt krókapolitikarar at tala sakina hjá byrsuni, riggar nú av í New York og rýmir til Texas. 

Í einum tíðindaskrivi sigur byrsufelagsskapurin sjálvur, at heimspressan ber fake news um tey, ið sum eingin annar á fløtu jørðini eru tjóðskaparligar og gudsóttandi fyrimyndir, ið vilja verja grundlógartryggjaða rættin at bera vápn, sum tilskilað í The Second Amendment, øðrum grundlógarískoyti:

“Misleading reports exist about several legal matters involving the NRA. This website presents key documents and facts - to set the record straight and allow the public to judge for itself.”

Víðari sigur amerikanski byrsufelagsskapurin, at einki uttan korruptión og eitt eitrandi umhvørvi í New York er orsøkin til at fólkakæri byrsufelagsskapurin nú flytur til Texas, har umhvørvið er meira hóskandi til virksemið. Orsøkin til bráðflytingina er orðarætt:

“a corrupt political and regulatory environment in New York. The move will enable long-term, sustainable growth and ensure the NRA’s continued success as the nation’s leading advocate for constitutional freedom - free from the toxic political environment of New York.”

Amerikanski byrsufelagsskapurin hevur 150 ár á baki, og ræði á ikki færri enn 5 milliónum limum. Tað sigur felagsskapurin sjálvur við hesari staðfestandi lýsing á heimasíðuni í dag: 

“Established in 1871, the National Rifle Association is America’s largest and oldest civil rights organization. Approximately five million members strong, NRA continues its mission to uphold Second Amendment rights and is the leader in firearm education and training for law-abiding gun owners, law enforcement and the military.”

Nú er tó sáddur væl grundaður ivi, um virksemið hjá trýstbólkinum tolir dagsins ljós, tí fyrisingarliga kontórið í New York hevur søkt um trotabúsviðgerð meðan tey brúka neyðútgongdina at flyta burtur. 

Komið er framm, at ikoniska byrsufelagið, ið er ímyndin av amerikanskari tjóðskaparkenslu og -atferð, hevur rindað smáar 400 milliónir krónur í trý ár fyri marglætisferðir hjá nevndarlimum og teirra familjum til Bahamas og aðrar baðistrendur. Staturin New York hevur stevnt byrsufelagið fyri henda svindil og annað humbukk.

Flytir riflukontórið í annan stat, kunnu the triggerhappies, sleppa undan rættarsókn í New York, sum helst fer at gera enda á korrupta felagsskapinum. Helst er tað júst tí, at byrsufelagið, sum nú sjálvt er komið í skotmála, boðar frá, at nú er lagaliga løtan at flyta - til Texas. 

Har lýsa tey nú við ársfundi og patrón- og byrsumessu fyri allari familjuni - og keyptar politikarar eisini, skilst - í Houston, Texas 3.-5. september í George R. Brown sentrinum.

Í fótnotuni á heimasíðuni forvissar byrsufelagið okkum um, at tey enn eru trygdin fyri sonnum og sunnum amerikanskum tjóðskaparstrevi:   

“Together with our more than five million members, we're proud defenders of history's patriots and diligent protectors of the Second Amendment.”

Hesin felagsskapur, abortmótstandarar, filmsídnaðurin, pressan, myndlistin, amishfólkið og vegakervið ger tað so fantastiskt at ferðast í hesum mest mótsetningsfylta landi í verðini. Tí bíði eg bara eftir at Atlantsflog fer at flúgva beinleiðis hagar. 

Vágar og hagar.

Come on!

Kann mann siga

Hesi orð eru tey mest brúktu hjá løgmanni. Ja, tað nærkast hábrøgdum, tá hann støðugt og altíð stingur hesi orð sum klípi inn í millum setningar, sum annars kunnu vera fornuftigir. Kann mann siga. 

Tað løgna er, at tá fólk í sendingini Á Breddanum hjá Kringvarpinum í dag og aftur í Degi og Viku í kvøld tosa um sosialar miðlar, brúka tey somu vending. Kann man siga. Men tað var ikki tað mest interessanta, hóast evnið var júst tað - hvat kann mann siga. 

Tvey viðurskifti vóru áhugaverd í Breddanum í Útvarpinum.

Fyrra er, at í menningini av tøkni og miðling eru sosialu miðlarnir enn so nýggir. Eru komnir til mitt í nullunum, sum sagt varð. Tað er ikki meir enn fimtan ár. Tað er einki, mett eftir eini alin, ið røkkur heilt aftur til Gutenberg. Tí er greitt, at enn kenna vit ikki nær námindi útbreiðsluna og tær funkur, bindingar og møguleikar, sum sosialu miðlarnir fara at bjóða okkum uppá gott og ilt í komandi árum. Vit eru ongan veg komin enn.

Seinna er, at sosiala miðlalandslagið á netinum, er so langt frá teim dómstólum, vit higartil hava kent, at sannlíkt og kanska neyðugt verður at hava serstakar dómstólar fyri talgildar miðlar av sosiala slagnum, skal onkur sensurerast ella dømast heilt út í myrkrið á Twitter og Facebook. Ein sjávlsagdur tanki, sum ikki hevur verið frammi fyrr, tað eg veit. Tað kann mann veruliga siga.

Í Degi og Viku fingu vit eitt sjov úr raritetskabinettinum um samsvørjingar. Eisini tað duga vit at rúma og vilja taka upp. Mikið heiðurligt.

Men av onkrari fyri mær enn ókendari orsøk hevur tað einaferð í fyrndini eydnast onkrum, gudvitihvørjum, at billa almúguni inn, at vitan er eksakt og at tað er henni vit skulu eftir, teirri eksakt røttu vitanini. 

Serliga innan skúlagátt er hetta ikki ókent. 

Skúlin sum fyribrigdi hevur síðan hann kom til, verið hentasta amboð at leggja samfelagsligu maktina í hondina á makthavarum, honum, ið eigur eksaktu vitanina og hevur brúk fyri henni, skal maktin ikki syndrast. Tað hevur skúlin gjørt so mikið væl, at makthavarin hvørt kvøld kann leggja seg trygt at sova. 

At fyribyrgja iva og óvissu, hevur makthavarin eitt lið av dómarum, sum kanna eftir, at fóðraðu pisurnar kring landið spýggja rætt uppaftur. Gera tær tað, pisurnar, so fáa tær prógv. 

Hesin tranadansur heldur so fram, kanska á Oyrasundi, har pisurnar í felag syngja heimlandssangir, og so heimaaftur at geva hvør øðrum størv, og halda fram at syngja úr somu sangbókum. Alt fyri maktina. 

Einasta, ið kann bróta hesa afturhorvandi konservesmakt, serliga á útoyggjum sum okkara, er nakað eksplisitt fremmant, ið kann koma uttanífrá, bróta inn og rysta fólkasálina, so hon kann fara at syngja úr øðrum bókum, og sum frá líður renna seg í tann faktuella veruleika, at vitan er ikki altíð eksakt, og at undirstreymurin, algoritmur, kunnu skeikla allar múrar í konstruktiónini av upplýsta samfelagnum. 

Uppá gott og ilt er einki sum internetið og sosialu miðlarnir, ið hava lært okkum, at vitan er ikki altíð eksakt, at svarið er ikki altíð eitt. Tað kann mann siga. Í hvussu er á netinum. Tí har ert tú enn tín egni dómari.

Mann kann siga, at internetið og sosialu miðlarnir eru síðstu bastiónir hjá fría menniskjanum. 

Samstundis kann mann tíanverri siga, at hesar báðar upprunaliga fólkaræðisligu bastiónir eru blivnar so kapitalsterkar og djevulskt algoritmustýrdar, at yvirvøldin nokkso skjótt má leggja tær undir treytir og lógir, so sum vit kenna tær úr hevdvunna rættarsamfelagnum. 

Fólksliga undirtøkan á netinum hevur verið alt ov sterk, og hevur “sejret ad helvede til”, sum ein vælgøddur danskur arbeiðsformaður segði, tá alt var farið yvir gevind og hann mundi kódna í berari vælferð. 

Og hinvegin. 

Hvussu hevði samfelagið sæð út uttan internet og sosialar miðlar? Kanska hevði tað passað onkrum allar best, at einki internet var yvirhøvur. Tað kann mann so í hvussu er siga. Á netinum og uttan at fáa um skrúvuna, so vit mugu senda kavaran niður at loysa.

Ein absurd komedia um at vera menniskja

Foto: Alan Dalsgarð

Eftir myndunum at døma sær tað út til, at tað er eydnast Tjóðpallinum at seta fremsta svenska filmsmisantropin, hin kolasvarta skemtaran Roy Andersson (f.1943), á pall á føroyskum. Han er so svartur, at hann glitrar og skyggir sjálvt í føroyska afturhaldsmyrkrinum, tá hann er bestur. 

Djúpi lívsvísdómurin hjá Roy Andersson sást longu í filmslýsingum, sum hann í sjeytiarunum gjørdi fyri svenska tryggingarfelagið Trygg-Hansa. Hesir stuttu lýsingarfilmar eru ein fongur á YouTube í dag.

Sjónleikurin verður frumsýndur leygarkvøldið 23. januar, og longu í kvøld ber til at hita upp í misantropisku tableautilveruni hjá Andersson í nýggjasta filminum Um tað óendaliga, sum Filmsfelagið sýnir í Havnar Bio klokkan 20.

Sjónleikurin Um at vera menniskja er ein absurd, svørt komedia, sum byggir á filmstriologiina hjá Roy Andersson: ”Sånger från andra våningen”, ”Du levande” og ”En duva satt på en gren och funderade på tillvaron”. Norski leikstjórin og leikritahøvundin Torfinn Nag  hevur skapt leikin og leikstjórnar sjálvur uppsetingina, sum hevur frumsýning á Tjóðpallinum 23. januar, boðar Tjóðpallurin frá í tíðindaskrivi í dag.

- Roy Andersson hevur sítt heilt serliga myndamál við stórum myndum, ið næstan eru sum filmaður sjónleikur, og hetta gav Torfinn Nag hugskotið at gera eina sjónleikaútgávu burturúr filmstriologiini. Pallmyndin hjá Edward Fuglø hevur somuleiðis fingið íblástur úr filmsuniversinum og eyðkendu litpalettini hjá Roy Andersson. sigur Tjóðpallurin og leggur afturat, at "talan er um eina hendingaríka og sera skiftandi sýning, har níggju leikarar leika heili 80 leiklutir í 41 leikmyndum. Leikmyndirnar eru flættaðar saman, soleiðis at vit fylgja leiklutunum gjøgnum alla sýningina. Hvør pallmynd sigur sína egnu poetisku, tragisku, rørandi ella stuttligu søgu, sum - hóast hon er fullkomiliga absurd - nertir við nakað, vit øll kenna okkum aftur í so ella so."

Haldi eg fari at hyggja. Bæði eftir filmi í kvøld og sjónleiki leygarkvøldið í næstu viku.

Riot diary

Amerikanski journalisturin Matthew Workman avmyndaður á ólavsøku í 2015. Hann stjórnar The Faroe Islands Podcast, sum fyri jól sendi podcast nummar 335, ið var um føroyskan fótbólt. 

Nýliga hevur Matthew givið út í bók "Driver diaries", ið er savn við upplivingum sum hýruvognssjaførur hjá Uber í Portland, Oregon, har hann býr. 

Í fjør summar skrivaði Matthew "Renegotiating the Social Contract" eftir at George Floyd varð myrdur, og uppreistur fór um alt landið undir heitinum "Black Lives Matter". 

Í dag skrivar Matthew Workman "Riot diary, January 6" til blogglesarar í Føroyum. Enski dagbókateksturin er um hendingarnar, tá mótmælisfólk hertóku Senatstbygningin í Washington.

Riot diary
January 6

By now you’ve seen the images: crowds of people storming the US Capitol building in Washington, windows being smashed, guns drawn at the entrance to the House of Representatives chamber, a man in a fur hat and Viking horns standing atop the dais in the US Senate, the US flag flying over the Capitol being taken down and replaced with a Trump flag, people looting the Speaker of the House’s office, a man walking through the Capitol rotunda with a Confederate battle flag. These are images that have been transmitted around the world, both to our allies and enemies. 

As shocking as these images may have been to you, they’re even more shocking to most Americans. We’ve seen this thing before, mostly in far-off countries that a lot of us couldn’t find on a map. When those images come across our airwaves, the most callous viewer might think, “Sucks to be those guys.” More sensitive views might think, “That truly is a shame. Thank heavens that sort of thing can’t happen here. Our institutions are too strong.”

It can’t happen here. That’s what we like to say. But on Wednesday, January 6th, it happened here. It happened here and we don’t even have the language to talk about it. Was it a coup? A riot? An insurrection? An act of sedition? A revolution? A protest? Most media outlets have settled on “insurrection” as the most accurate description, but there’s very little the public at large has settled on as common facts in this incident. More on that later.

We should probably back up a bit and talk about what was happening in the Capitol before the attack. The House of Representatives and Senate were meeting in a joint session to certify the results of the Electoral College vote that had happened in December… and those votes reflected the results of the general election in November. (The US electoral system, especially as it applies to presidential contests, is hopelessly complex and desperately in need of reform, but a discussion of that will have to wait for another day.)

This certification is purely ceremonial and is almost never covered in the media, except at the very end of a newscast with something like, “Finally tonight, remember that election we had two months ago? Well, Congress finally certified those votes and the new president will be sworn into office in two weeks.” And that’s it. The vote typically isn’t a big deal and usually passes unnoticed.

I could write several more paragraphs offering the details of what it takes to make it to that certification date. In fact, I did, but then I deleted them because they’re boring and unnecessary. But suffice it to say, there are multiple regulations, and deadlines, and opportunities to ask for recounts and file lawsuits if anything was amiss. More than sixty such lawsuits were filed, all but one relatively minor suit failed. 

That’s why the January 6th vote was essentially ceremonial. During the count, the Vice President pulls envelopes out of two wooden boxes, breaks the seals on the envelopes, reads some legal language regarding the envelopes, and then hands them, one by one, to the people tasked with tabulating the Electoral College vote. Normally, this process will take about an hour. In some years, a lawmaker or two will raise objections to some state’s vote. Those objections are typically overruled in a few moments and the count continues.

This year’s count was due to be more controversial than most, because several Senators and more than 100 Representatives, all Republicans, announced they would object to the counting of votes from several states. This would trigger several extra hours of debate that meant the counting process could literally last for days.

The votes from the states are counted alphabetically, and the House and Senate had gone into separate sessions to debate whether Arizona’s votes would count. That’s when the mob came.

They arrived at the Capitol at the direction of the President of the United States, who told them to march down Pennsylvania Avenue and “show strength” to lawmakers who were preparing to certify Joe Biden’s win in the presidential election. During the President’s speech he repeated debunked claims about stolen election results, claimed he won by a landslide, said there was massive fraud. He lied. 

As Americans, especially Americans who work in media, we don’t like to say “lie.” Instead, we use expressions like “claimed without evidence,” or “repeated a debunked story.” But the truth is much more simple: he lied. He went in front of thousands of people, and told them things he knew weren’t true. He lied. He lied to the American people like he has more than 30,000 times since the entered office four years ago. Source: Washington Post:

And the people at that rally heard those lies, and the direction to march to the Capitol building, and they did what they were told. Hours later, four members of that mob were dead. One Capitol Police officer was also killed, beaten to death with a fire extinguisher by a mob that included people carrying “Blue Lives Matter” flags. A second Capitol Police officer took his own life after the insurrection.

In the aftermath, explosive devices were found around the Capitol building and a car with Molotov cocktails and a stockpile of ammunition was also discovered nearby. Rioters left broken glass, threatening notes to members of congress, garbage, and smeared human waste in the halls of Congress before they left. A gallows had been constructed at the east entrance to the Capitol. A noose had been installed.

While I have the ability to describe the events of last Wednesday, I’m unable to describe the pain I felt while watching them. It hurt to see the symbols of my country desecrated like that. It hurt to see all the lies, all the norm-breaking, all the ugliness of the last four years take physical form and cost people their lives. It is a wound to our country that I doubt will heal in my lifetime. 

And then there’s the shock. Since the September 11th attacks, Washington had become a fortress. Government buildings, including the Capitol, had been renovated with new security features designed to keep intruders out. Some roads were closed to keep vehicles away. This was supposed to be one of the most secure buildings in the world. The last time it had been breached like that was by the British during the War of 1812. We’d spent years trying to keep foreigners and terrorists out of that building. But when they arrived, they were white, they were middle aged, and they were American.

This is our history now. As much as we like to say, “It can’t happen here,” it did happen here. We will never be able to claim we’re as “exceptional” as we thought. It did happen here, and it can’t un-happen.

The problem with living through history is you don’t know how it’s going to end. There are many ways this could go, and by the time you read this, the story might have changed several times. To some, Wednesday’s insurrection was an initially horrifying, but ultimately laughably inept attempt at a coup that was always going to fail. But to many of the participants, this was Lexington and Concord. In other words, just the first battles of the long Revolutionary War that has started. Because we’re in the middle of it, we don’t know which is true. We don’t know how it’s going to end.

Late Wednesday night, I was still glued to my TV. The rioters had been expelled from the Capitol building, curfew had been imposed on Washington, and the House and Senate had reconvened to continue counting Electoral College votes. Even after the events of the day, Representatives were still objecting to votes from certain states being counted. This dragged the final vote to the wee hours of the morning.

But still I kept watching. I wanted to hear the words. I wanted to hear Mike Pence say them. A little after 4 in the morning on the East Coast, he said them. He said that Joe Biden won the 2020 Presidential election by a vote of 306-232. He said Biden’s term would start on January 20th, and noon, Eastern Standard Time. He said it in front of his peers in the Senate. He said it on national television, with most channels carrying it live. He said it. I had no idea how much I needed to hear him say that until he actually did. Only then could I get to sleep and put an end to the terrible day that was January 6, 2021.

It was a fitful night’s rest. And with the possibility of disturbances like this happening again this weekend in Washington and in statehouses across America, there are likely many more fitful nights to come.

So switcha vit til Danmarks Radio

Hugh MacLeod Gaping Void

Einaferð hildu vit øll, at tað var órímiligt at krevja av framfýsnum handilsmonnum, sum vælsignaðu okkum við samhaldsfestari forbrúkarismu, at krevja, at teirra lýsingar skuldu verða á føroyskum. 

Tað fór at kosta umseting, prenting, útbreiðslu og alt annað, sum vit vistu, fór ikki at bera til. 

Og hví skuldi eitt lýsingamál uppdyrkast á føroyskum? Forbrúkarisma og alt handilsligt kræddarlyndi er jú útliskt, allarhelst danskt, komið higar við ivasamum sálum eftir kríggið. 

Lukkutíð vóru visionérir og ábyrgdarfullir politikarar, ið elvdu til at vit í 2008 fingu eina marknaðarføringslóg - á føroyskum. 

Í grein 7 stykki a í marknaðarføringslógini er ásett, at lýsingar og lýsingatilfar skal vera á føroyskum. Sjálvandi treytað av, at tilfarið ikki er ætlað marsmonnum og -kvinnum. Tá er málið eitt annað enn føroyskt. 

Í dag er lógin ein blómandi vinna og hevur gróðursett eitt ríkt lýsingamál - á føroyskum. 

Men so er tað tvørsøgnin, sum opinberaði seg í morgun.

Í 1957, tá transistorurin var nýggjur, og øll, eisini hin sosiologiskt nýdefineraði ungdómsbólkurin, sum gekk undan í allari forbrúkarismu, lurtaðu eftir mobilum radio, eisini til arbeiðis, har arbeiðaraungdómur verður ítalusettur, tá funnu føroyingar uppá at gera útvarp. 

Søguliga støðið varð føroyskt og hevur verið tað fram móti okkara døgum. 

So hendi tann broyting, at avvarðandi myndugleikar, kanska var tað Mentamálaráðið í upphavsrættindaligum tankum, ásetti, at nú bar ikki til at víðarisenda danskt sjónvarp frá Danmarks Radio í Føroyum. 

Avleiðingin varð, at nú switchaði føroyska almannasjónvarpið til norska sjónvarpið, so vit nú kundu hoyra um Heidi og fjallaabban og annað hugnatilfar av garðyrkisslagnum á norskum í staðin. 

Í útvarpspartinum hjá almannavarpinum hava vit nú aftur upplestur úr donskum miðlum um morgunin, og verða av tveimum morgunvertum staðiliga mint á føðingardagar hjá donskum persónum, sum eingin visti av vóru til, donsku persónarnir. Tjóðarbyggjandi er tað so ikki longur, heiðurskrýnda Útvarpið.

Nú kom so púra óvæntað ein hending á okkum, sum eru tíðindanarkomanar og eru bundin av tíðindafloymi frá morgni til myrkurs á øllum rásum úr øllum herðashornum. 

Senatsbygningurin í nýggja heiminum varð álopin, nú sitandi forsetin skal viðurkenna, at hava tapt, og tí leggja frá sær um tvær vikur. 

Men saman við white supremacists, sum bæði politikarar og journalistar søgdu úr Washington í beinleiðis sending á BBC í nátt, vil sitandi forsetin ikki viðurkenna tapið. 

Hann hevur sum aldri áður eydnast at eyðmerkja white supremacy og gera tey, the white trash, til ein maktfaktor í heimsins higartil sterkasta og frælsasta undangongulandi, tí landi eg elski at ferðast í. Og tá tú ítalusetur fólk, ið einki hava at missa, tí tey einki eiga, og gevur teimum ein pall, ið er ímyndin av makt, tá er vandin ikki bara á ferð, men er málaður upp á veggin, vandin. 

Og meir enn so hendir tað, at fyrimyndarliga vitug fólk úr hesum undangongulandi, kemur higar og knýtir føroysk vinabond. Hjá hesum aldrandi fólkum er Facebook heilaga almennið. Tað er har tey skriva. 

Í gjárkvøldið skrivaðu hesir amerikansku føroyavinir, at tey øtaðust um støðuna, ið minti um, tá teirra fedrar og møður upplivdu og fortaldu um Pearl Harbour, og tá tey sjálvi upplivdu Nine Eleven. So skakandi vóru hendingarnar í teirra eygum í gjár.

Men hvat ger mítt javngamla Útvarp? 

Tey skifta til Danmarks Radio heilt inntil ein fólkatingslimur kann koma inn í myndina og samanhangandi skilagott siga okkum, hvat fór fram í Washington í gjár. 

Sig mær, hvat hendir á tíðindaredaktiónini í Útvarpinum?

Eftir siti eg við einfalda spurninginum: 

Kann marknaðarføringslógin frá 2008 viðkast til eisini at fevna um Útvarpið? Anyone?

Filmfestivalur í ytsta skergarðinum

Tá tú hjá okkum kemur til bygda, er navnaskeltið tað fyrsta, tú sært. Í øðrum londum seta tey eisini fólkatalið á bygdaskeltið. Hetta hevur skapt hugtøk og sangir sum “Population One” og “Population Me” og sett einsemi í perspektiv mótvegis ovfólkaðum metropolum. 

Her er bara tú.

Nú er høvið at verða hesin einasti eini, sum fult og heilt myndar fólkið og talið á staðnum, um tú tekur av. 

Orsøkin er korona. Men eisini filmur.

Pláss er til ein áskoðara í einum stóli, nú Göteborg Film Festival fer av bakkastokki fríggjadagin hin 29. januar og heldur á í eina fysiska stólaviku. Bara tú, havið og 60 filmar. Eingin telefon, eingin familja, eingir vinir. Fullkomið filmssóttarhald.

Einkarplássið, sum verður boðið út, er í 153 ára gamla vitapassarahúsunum á Pater Noster ytst í vestara svenska skergarðinum, längst ut i havsbandet, sum sviar siga, har bara slepst í báti frá Marstrand. 

Húsini vóru karmur um lívið hjá komandi og farandi vitapassarum frá 1868 og heilt til 1977, tá vitin varð sløktur. Tretivu ár seinni varð vitin settur aftur á skerið, sum enn ber Faðir Vár heitið Pater Noster, men nú sum fundar- og ferðafólkastaður av eksotiska slagnum, ið øll vilja vitja. 

- Tí fær staðurin nógva fjølmiðlaumrøðu, sigur Guðrið Højgaard, sum er stjóri í Visit Faroe Islands.

- Er tað nakað, ið svenskarar duga, so er tað at byggja gistingarhús, ið taka støði í teirra egna DNA og eru eitt ferðamál í sær sjálvum, umframt ”bara” at vera eitt gistingarhús, sigur Guðrið, sum hevur búð og arbeitt í Svøríki í mong ár.

- Pater Noster er nýggjasta dømið um hetta. Onnur dømi eru Icehotel í Jukkasjärvi, ið er heimsins elsta íshotell, og síðan er kopierað alla møguliga staðni; Tree Hotels, sum síðan eisini er kopierað nógvastaðni - tað eru smá gistingarstøð uppi í trøunum - og Arctic Bath, sum eisini er nýtt, og er heilt fantastiskt. Tað er eitt flótandi hotell, ið er bygt av timburstokkum, og tekur útgangsstøði í, at júst her vórðu timburstokkar, viðarbular, fluttir fyrr í tíðini. Hesi dømini byggja á og taka støðið í tí, sum tey hava, teirra DNA. Ísi, skerum, trøum, vatni, havi og timbri. Nýggja gistingarhúsið Pater Noster er heilt har úti í havsbrúnni, og hevur fingið miðlaumrøðu um allan heimin, síðani tað opnaði, sigur Guðrið og leggur afturat: 

- Hetta var kanska nakað fyri teg, at melda teg til? Tú vart í øllum førum tann fyrsti, sum rann mær til hugs, tá eg sá hetta, segði Guðrið við meg á Messenger í morgun.

Eg takkaði fyri vinarliga morguntankan og hugfarsligu filmsboðini. Hevði eg bara verið í Göteborg, so skuldi eg tekna meg at møta filmunum í havsbrúnni. Í koronustongsli er neyvan nakað sum filmur. Klikk á myndina niðanfyri og tekna teg, um tú ert í Svøríki!

Harald sýnir fram í Lítluvík fríggjadagin

Omanfyri sæst kavarin og myndamaðurin úr Vestmanna, Harald Bjørgvin, í durinum heima hjá mær við nýggju bókini Havsins aldingarður, sum Sprotin gevur út. Undirheitið er Blue Eden, tí bókateksturin er eisini á enskum. 

Harald hevur fotograferað og skrivað upplivingarmerkta frásagnartekstin til myndirnar, meðan lívfrøðingurin, Jan Sørensen, hevur skrivað konsisa fakliga tekstin.

Fríggjadagin 8. januar klokkan 16 letur Harald upp foto- og søluframsýning við myndum úr bókini. Framsýningin verður í Smiðjuni í Lítluvík, og har ber eisini til at ogna sær bókina.

Fremst í bókini greiðir Harald framúr sansaliga og tó praktiskt nærverandi um, hvussu hann fekk áhuga fyri fotografering, og hvat hendir, tá hann nógv ár seinni seinni loypir úti og fer at kava við myndatóli og blitsi.

Fyrstu síðurnar eru so hugtakandi, at tú onga løtu ivast í, at kaving, samantvunnin við fotografering, veruliga kann gerast ein tann mest burðardygga ferðavinnugreinini í Framtíðarføroyum. Orðini, upplivingarnar og eygleiðigarnar hjá Haraldi, serliga í Breiðugjógv í Syðradali á Streymoynni, sannaføra meg avgjørt um hetta. Kaving og fotografering. Tað trúgvi eg uppá.  

Tí varð tað mær ein serlig fragd, tá Harald í dag spurdi, um eg kundi verða við til framsýningina fríggjadagin og varpa ljós á bók og myndir í einum práti mitt á gólvinum, live on site og uttan mikrofon, og soleiðis at tey møttu eisini kundu spyrja. Tað var gamaní, og nú gleði eg meg bara til fríggjadagin og eitt tað fyrsta tiltak í nýggj árinum, í koronatryggari frástøðu, sjálvandi. Ole Wich verður við, og fer at peika á siðbundnu føroysku landslagsmyndina, sum nú eisini sæst undir havskorpuni. 

Prátið við Harald byrjar ein hálvan tíma eftir at dyrnar eru latnar upp til bóka- og fotoframsýningina í Smiðjuni í Lítluvík fríggjadagin.

Á egnu heimasíðuni við fotomyndum sigur Harald, at hann hevur tikið myndir, alt tað hann kann minnast. Fyrsta tólið, sum hann tók nógvar myndir við, var eitt Pentax í 1986 og fram. Tá Harald fyri fáum árum síðan fóra at kava, gjørdist hann hugtikin av litum.

-  Now I have refound my passion for photographing, sigur hann á heimasíðuni, sum er á enskum. 

Harald tók fyrst nógvar myndir við einum Fujifilm Finepix F500 exr, so fór hann eitt stig víðari við einum Nikon D610, og síðan september 2017 hevur hann brúkt eitt Nikon D810, sum eisini er full frame. 

Gløsini, objektivini ella linsirnar eru 105 ella 60 mm tá hann tekur makromyndir, ella ein 15 mm víðvinkul tá talan er um landslagsmyndir oman- og niðansjóvar. Til myndatólini hevur Harald ein Nauticam undirvatnshúsa, sum D810 passar í. Á henda hátt kann Harald brúka somu professionellu myndatól á landi og í sjógvi.

Hvat hevur nýggja árið í væntu?

Ein nýggjársmynd úr Tórsbyrgi við fjørðinum, skipum og Nólsoynni í baksýni. Hendur í lumma, hyggur maðurin í miðjuni upp á luftina, og leggur í rammuna ein undranarskoðandi karakter, sum eg ikki varnaðist tá eg stillaði inn, klikti og royndi at finna eina hóskandi blendu til eina aðra løtu, tá midnátarrakettirnar fóru at bresta. Í veruleikanum var tað ikki hetta myndaevni, eg ætlaði at fáa í kassan, men bara ein varhuga av ljósinum. So hendi tað, at ungi maðurin toygdi seg í undran og nam við ein nýggjárstanka í siktinum, meðan bálið brennir út, eins og árið, ið sløknar og skjótt er øska. So tilvildarlig er myndatøka. Tøknin er einki. Tíðin er alt. 

Her skal verða frítt at fara, siga tey um tað ganska land. Hesir opportunistisku kolporterarar fáa meg at hugsa um Cole Porter og sangin Don’t fence me in, sum stavar frá 1934 og var á hvørjum munni tíggju ár seinni, tá ikki bara Roy Rogers, men eisini Sinatra og Crosby sungu hann. 

Gev mær land, gev mær land, men girð meg ikki inni. 

Eg skilji meiningina, men nalvapilkandi smásinnið hjá lokalpatridiotum av einvaldømisslagnum fer vónandi ikki at máa tjóðarbyggjandi styrkina undan nýggjastu verkætlanini, sum eftir einum degi undan jólum knýtti okkum saman í eina nýggja ringrás, Eysturoyartunnilin. 

Og so til Klaksvíkar við eini jólagávu, sum ikki passaði. Ein-svey-drei so parkeraði eg í túninum hjá JAP og hevði býtt um eina Hawaii-skjúrtu til tvær, eina bláliga og eina grønliga. 

Tað var ikki gamalt, hvørki at keypa jólagávur í Klaksvík, tíansheldur at býta tær um eftir lítlari løtu ein leygardag seinrapart millum jólanna, meðan kavin hevur lagt seg mjúkan um oyggjarnar, og ein lýsing frá Norðoya Gongufelag sigur soleiðis um Kunoyargalv: 

“Kunoyargalvur, hann er altíð fyrstur og síðstur at boða Klaksvíkingum frá kulda og vetri, ja, tað hendir av og á, at hann á hásumri smoygdi eina hvíta hettu niður yvir høvd og herðar sum eina ávaring um, at hann als ikki hevði forkomið sínum hvíta línklæði, men bara lagt tað frá sær eina tíð. Tá gjørdust vit staroygd, ánaðu óráð, og lívsgleðin hvarv í iva, Kunoyargalvur gjørdist kuldans og vetursins kaldi og dapri boðberi. Sum ein ovurstór reising hevjar hann seg upp úr sjónum, hesin prúði verjugarður, steingir havalduna úti, ger Pollin og Vágna til eitt árent og trygt friðskjól hjá havsins ferðandi garpum. So eyðkendur er Kunoyargalvur úr Klaksvík, bæði av landi og sjógvi, at hann er sjálvskrivaður sum varðtekin fyri Klaksvíkina.”

Sæð úr túninum hjá Føroya Bjór, har rustaðir konteynarar kappast við tíðarleys bygningsverk, er Kunoyargalvur at síggja sum eitt symbol, har tú í kavavaskaðum reinleika kanst gloym alt staðbundið og bara síggja tað figurativa skapið, kanska av einum ísfjalli við fuglaskaptari stjørnu í stevninum. So skifta vit perspektiv og hoyra ísfjallið rópa gjøgnum tíð og rúmd: “Tak meg, og verð mítt Titanic!” Jú, David Olney skrivaði tann sangin, ein av hansara mongu søgum, ið burdu verið dyrkaðar sum fyrisagnir, har næmingar við vágna kundu lært perspektiv og at sita undir hvørjum illveðursorði í silvitni.

Nýggja árið fer at vísa um verkætlanin verður til innovativt samfelagsgagn, ella um politikarar fara at falla aftur á heimføðiskapin við bygdaskeltum sum fremstu skjaldramerkjum á sama støði, sum tá vit gjørdust eittans valdømi og blivu lokalidiotiskari enn nakrantíð. Eg vóni og vænti tað fyrra. At nýggja árið fer at elva til innovativt samfelagsgagn, takkað verið júst tunnlinum, sum úr Havn eitir Eysturoyartunnilin. Men tá eg komi heim aftur, hugsi eg fyri vist, at hann kann ikki eita so. Tá kann hann ikki eita annað enn Havnartunnilin. Soleiðis grør minnið altíð í lendinum, sum definerar tronga heimssýnið, tá eingin er at víðkað um tað, heimssýnið.

Gott nýggjár!