Birk

Tað eru pallar í Havn, sum ongan góðan eiga, hóast tey evarska fáu, ið næst eru at virkseminum, hjúkla um og kýta seg til tað ýtarsta, at standa saman um viðkomandi pall. Summi meira enn einastaðni. Men tað er ikki nóg mikið. Havnin skal vera ein mentabýur eins og í teim metropolum á evropeiska meginlandinum, vit kunnu og vilja bera okkum saman við. Men politikarar fata ikki henda veruleika og hava aldri gjørt tað, hvussu nógv skriviborðsálit og tankaspøl við orðum, teir og tær leggja í skuffurnar við 99 pappírum í hvørjari skuffu, í besta føri at brúka til skáltalur, og tá ítróttarhetjur koma heim. Nú burdi verið payback time. Tann stundin, at mentanin ger krav uppá sítt. Kanska eigur heystið at byrja við tí, payback time. Hvørt heyst. Tað havi eg hug at siga nakað um, nú hann heystar og eg enn ikki síggi nakran mentapolitikara gera annað enn hyggja eftir skýggjunum, sum Prædikarin ávarar ímóti, nú tað er ”tann tíðin, tá ið teir, sum sita um húsið, skelva, og maktarmenninir verða krop...

Fyri fullsettum hølum bjóðaði nýggi stjórin á Tjóðpallinum, 38 ára gamli norski Harald Thompson Rosenstrøm, vælkomin til ætlanir og leikskrá í heyst og nakað fram. Millum tey mongu møttu var eisini Jenny Petersen, sum í 20 ár stjórnaði Tjóðpallinum. Tann óunniliga deyðvektin, sum hevur tyngt Tjóðapallin er, at alt síðan 2012 hava landstýrismenn og borgarstjórar við stuðlandi arbeiðsbólki kunngjørt ein komandi tjóðpall, uttan at staðseting, innihald ella fígging er fylgd við. Í dag er hesin innantómi symbolikkur blivin ein ókeypis indikator fyri, hvat komandi og farandi politikarar óforpliktandi siga, hvussu kær mentan og list er fyri teimum. Hetta er størsta katastrofa í nýggjum føroyskum mentapolitikki, tí ætlanin um tjóðpallin er funnin fressur hjá meiningsleysum politikarum. Vit hava sum aldri áður tørv á at fáa politikarar – hin fyrsta í Føroya søgu – at gera mentan og list til eitt skjaldramerki, sum viðkomandi við floksapparatinum treytaleyst í rygginum gongur inn fyri og vil byg...

Í dag er frælsisdagur í Ukraina, størsta landinum innan markið av okkara heimsparti, Evropa. Myndina tók eg í pólska býnum, Krakow, har eg ferðaðist fyri tveimum árum síðan og vitjaði Auschwitz . Árið fyri høvdu Mariia Shvets og Ken Lindenskov Olsen bjóða til kaffi í Rituvík og prát um Ukraina. Eins og at ferðast kann vera ein avslappandi dagdvølja, har tú í summarhitanum betalir teg frá øllum, kanst tú eisini leggja teg á ein annan meira eygleiðandi bógv, har tað verður spennandi at síggja, hvussu grannalond stuðla, minnast søguna, og ikki støkka undan, tá neyðugt er. Sum í hesum søguríka marknabýi, Krakow. Hinvegin eru tað fleiri, sum hálsfevnandi í semju við russisku álopsmaktina fegnast um gongdina, at niðurlaga og tileinkisgera unga ukrainska fólkaræðið, og innlima tað aftur í sundurdotna stórríkið fyri eystan, sum einaferð kallaði seg Sovjetsamveldið og tók Kuba við í fallinum. Eisini á botninum í Miðjarðarhavinum, har gamla og óneyva heitið Levantlond hevur verið brúkt, hel...

  Vit menniskju hava tað til felags, at vit liva saman við øðrum, á vår Herres klinkekule, sum norðmenn siga, áleið sama lívsskeið og meginpartin av okkara arbeiðslívi. Neyvan nakað kann kløkka meg, sum andlát av einum javnaldri í Útvarpinum. Eitt skeið farið, eitt lív livað, men nú tikið burtur. Í sveitta andlits tíns skalt tú eta breyð títt, hagar til tú aftur fert í jørðina, sum tú ert tikin av; tí av mold ert tú, og at mold skalt tú aftur verða! Soleiðis lesa vit kendastu orð um arbeiðaran í Halgubók, tyktandi grundarsteinurin undir øllum arbeiði síðan Luther lærdi okkum lýdni. So kend, at tey verða hildin fremst hjá politikarum, sum innan fráfaringaraldur royna at billa okkum inn, at teir hava sæð skriftina á vegginum, har hagtølini greitt siga, at vit verða eldri og eldri. Í politiskum orðabraski æt tað fyrr eldrabyrðan. Nú eru vit so mong í íbúgvapyramiduni, at vit umframt røktarútreiðslurnar, í nógv størri mun eru trygdin fyri bæði gjaldføri og Suðuroyartunnili. Vit eru...

Í morgun var eg á Ælabogavegi eitt í Havn. Ørindini vóru at taka eina mynd av gøtuni, sum eg ikki visti av var til, fyrr enn tríggir fólkafloksmenn í Býráðnum fortaldu ikki bar mær, men allari verðini, sum vit kenna hana, tað. Síðan hevur hetta verið eitt grundleggjandi stríðsmál hjá monnunum, ið hava stillað upp og eru valdir, og nú útinna sítt vald við at krevja Ælabogavegin fjernaðan. Kanska verður tað tvørturímóti, at avmálda gøtan og málaðu litirnir, fara at verða hevjaðir upp til eina neyðturviligheit, at halda fast um gøtuna, staðið og litirnar. Hon verður kult, Ælabogagøtan. Tá Útvarpið í tíðindunum í morgun varpaði ljós á gøtuna, navnið, og at nu fór hon at verða málað og sjeina upp, eftir at ótangar í Dalinum, púra ópolitiskt, høvdu svínað kláru og bjørtu litirnar út, millum annað við navni hins allar hægsta, um tú fór í kirkju. Bara fyri at stigmatisera medborgarar í býnum. Vorðið sum. Og nakar góðar morgunmyndir fekk eg á nýmálaðu Ælabogagøtuni, og eitt gott prát við eina...

  - Hví spyrt tú ikki á føroyskum, sigur amerikanski læknin, Mimi Syed, ið er av pakistanskari ætt. Ein farri av suðuroyarmáli liggur í óvæntaða setninginum. Meðan Føroyar hyggja eftir fótbólti á tveimum vígvøllum eri eg farin í Finsen, har Elisabeth Skarðhamar Olsen innleiðir og bjóðar vælkomin til fullsettan fyrilestur í auluni við Mimi Syed. Fimtan ára gomul var hon skiftisnæmingur í Føroyum skúlaárið 1996/97, og búði hjá Elisabeth Holm, sum gamaní er av Tvøroyri, men býr í Hoyvík. Fyrilesturin úr Gasa byrjar og endar við sitatinum hjá týska prestinum, Dietrich Bonhoeffer "Silence in the face of evil is evil itself." Orðini hjá Bonhoeffer, sum týsku nazistarnir drupu í 1945, hanga skilliga lýsandi í heimligu auluni, ið er prýdd við Sjúrði og orminum á Glitraheiði. Fyrst er ein heimildarfilmur í 25 minuttir, “Kids Under Fire: An investigation into Israeli soldiers shooting children”, sum tíggjufaldi Emmyvinnarin, algersk-amerikanska Amel Guettatfi, hevur gjørt fyri am...

Eftir glopraregn í seinastuni, er stilli og lág, men hækkandi sól í morgun. Hon strálar og kínir kampingplássinum yviri við Strond, har tjøld fóru á flog í gjárkvøldið. Nývaknaði morgunin ber okkum ferðamannaskipið Ambition, sum siglir inn á Runavík við 1200 ferðafólkum og eini manning, ið telur 670. Hóast skip og kampingvognar kunnu tykjast fylla summarsýnið í føroysku morgunsólini, eru hetta smá tøl. Allarflestu ferðafólk, 80-90%, flúgva til Føroya, segði stjórin í Visit Faroe Islands í Breddanum , eini av heilt fáu, kanska einasta almenna greinandi kjaksending í Kringvarpinum, sum nú eisini fer í summarfrí, Breddin altso.  Drívmegin, tá umræður ferðamannaskip, er inntøkur til kommunalu havnirnar, varð sagt í sendingini, har Sirið Stenberg og Gurðið Højgaard luttóku  og Sigurjón Einarsson var góði verturin. Hjá okkum føroyingum, at fara út í heim, gongur tó strilti, um tú ikki partú skalt til Kastrup ella Hirtshals og onga aðra staðni í verðini. Man ferðvinnan verða bliv...

 - Tað er ikki heilt gingið upp fyri mær ordiliga, sigur Sakaris Stórá um filmin ”Seinasta paradís á jørð", sum umframt í Havnar Bio gongur í 58 donskum biografum, og fær bestu ummæli, úr fýra og heilt upp í seks stjørnur, sum er fult stigatal, í allar filmspressuni. Politiken, sum gevur fimm av seks hjørtum, skrivar: "Tað er djúpt imponerandi at síggja ein film úr einum landi, sum treyðugt kann sigast at hava eina veruliga filmsvinnu, vera líka gjølla hugsaðan, skrivaðan og framleiddan, sum var hann gjørdur í einum fult professionellum og royndum filmslandið." Alt for Damerne, sum umboðar nógv tann størsta partin av biografgangarum, minst ein tríkvart, gevur somuleiðis fimm av seks stjørnum, og kallar hann eina "atlantshavsperlu". Sama karakter gevur Avisen Danmark og lýsir filmin sum "fabelaktigan", meðan Cinema Online gevur fult stigatal, seks av seks stjørnum. Høgrumegin hetta ummælið, sum er sett ovast á sitatplakatini, er mítt egna, sum eisi...

Tað er kenslan eg siti við, eftir at hava sæð nýggjasta heimildarfilm í Kringvarpinum Suðuroyartunnilin og skuggatølini . Samstundis er filmurin ein sjáldsama væl fangað studia í manipulation, tá vit síggja hvussu nógvir menn og bert hendinga kvinna, eru við í hesi søguliga stóru ætlan, sum vit øll skulu bindast niður við, uttan at nakað innlit fæst í privata felagið, sum fær uppgávuna. Virðislønarverdi moment-of-zen-sekund-parturin er, tá suðuroyartingmenn og ein kvinna, eisini úr Suðuroy, skriva undir hesa ætlanina. Í fullum dagsljósi og uttan at nakar heldur teim byrsumunnan fyri tinningin. Eftir duell millum ein landstýrismann, eisini úr Suðuroy, og løgmann, fáa vit skorið út í papp, at løgmaður hevur tunnilin og allar hinar eisini. Ein gjøgnumarbeidd sjónvarpssending úr Kringvarpinum, sum bit er í. Marjun er gjøgnumførd og fyrireika, og kann longu eftir fáum minuttum fanga løgmann í eini undanførslu. Smyrlarnir síggjast í einum stuttum yvirliti. Tjóðpallur, sum ongantí...

Skjótt eru trýss ár síðan Joni Mitchell sang fyri aldrandi børnum, og samstundis viðurkendi at hon, nú einogfýrs, er eitt teirra: ”Songs to aging children come / Aging children, I am one”. Myndaklippið er av húsanum Clouds (1969). Havi hildið feriu hesa vikuna, men illa gongst, tí tað er blivið so ófriðarligt í landinum. Fyrst var tað Frihedsbrevet, sum partú vildi fortelja mær, og tað beint úr rættinum, at ein maður úr Algeria, sum fyrst varð ákærdur, nú er fríkendur fyri eina upplýsta nátt umborð á Norrönu at hava neyðtikið konuna, sum frælsisbrævið tekur sær rættindi til at upplýsa við navni, so eg fái ilt fyri hjartað, ikki tí eg kenni hana, men tí eg øtist um tað, eg lesi, og hvussu skrivarin vil hava meg at lesa tað. Eg verið infiseraður av eini lesibasillu, sum eg heldur enn miðlahald vil hava heilhyljandi vaksinu móti at lesa. So ganga tveir dagar, og nú er aftur ilt í føroysku heimasálini, tú nú eru døkkleittir menn komnir at larma uttanfyri hjá Finsen, okkara Nobelvinnara, i...

Í Blaðnum Vikuskifti í dag hevur blaðstjórin, Ingi Samuelsen, eina góða oddagrein um Suðuroyartunnilin. Fyrst er at siga, at oddagrein sum tekstur er í dag ein serstakliga rár grein, sum er løgið, tí atgongd er til so ómetaliga nógvar pallar, har tú kanst geva út tekstir. Men gamla heiðurskrýnda tekstin, oddagrein, hava fá hug til at seta á prent, talgilt ella ikki. Í einum broti í oddagreinini í dag leggur blaðstjórin eitt framtíðarsikti, hvussu okkara eftirkomarar fara at háða, ja háða, okkum fyri ta avgerð, vit eru um at taka, undir leiðslu av løgmanni, sum samstundis hevur stavnsbundið miðlafólk í Kringvarpinum at vera limir í Starvsfelagnum, og eitt heilt fakfelag av miðlafólki tí hevur stevnt. Eitt tað mest undarliga, eg havi upplivað í mínum skrivandi lívi.  Brotið í Blaðnum Vikuskifti, sum eg vil lyfta fram, tí tað er so beinrakið, er hetta: ”Løgmaður hevur, saman við tunnilsfelagnum og stjóra tess, argumenterað áhaldandi fyri eini loysn, sum so at siga ongin er glaður fyr...

Við Stemme for de stemmeløse fremst fyri í huganum reflekteri eg yvir tríggjar góðar konsertir hetta vikuskiftið, nú marsvárið kom yvir okkum og astronomar søgdu, sum rætt varð, at nógvar stjørnur kundu síggjast á himmalinum. Tríggjar dagar á rað vórðu vit vælsignað við, ja eg vil siga bestu konsertstjørnum í eitt mannaminni á trimum ógvuliga ymiskum pallum, rúmum og ikki minst støðum.  - Men hvør var hin besta konsertin á míni rundferð í kvøldarmyrkrinum millum tøttu spælistøðini Løkshøll, Tjarnir og Lívdina, sum tú eftir ongari tíð kanst náa, bara plakatin festir í og bjóðar inn til tað, sum hon veruliga gjørdi hetta stjørnuvikuskiftið? Løkshøll: Sivert Høyem  Fríggjakvøldið hoyrdist sterkasta mannfólkarøddin úr Vesterålen at syngja út yvir Noregshav, Atlantshav, Íslandshav, ja Norðurhøv, kært barn har mange navne, sum geografarnir, ið ikki altíð eru so samdir, siga og skriva, á skrá í Løkshøll. Sivert Høyem frá Sortland á Langøya við ikki færri enn átjan sangum. Takk til U...