Flaggdagsrøða, Føroyingafelagið Áarstova í Århus 25. apríl 2004:
Eitt flagg hevur tvær síður. Tað veittrar í vindinum og stundum síggja vit aðru síðuna og stundum hina. Soleiðis er eitt flagg og soleiðis eru korini at liva í støðugum vindi. Ein rennan úr einum borði og í annað.
Nakað soleiðis kennist tað sum føroyingur at búgva í Danmark. Fyrr føroyingur og nú danskari. Og tó møtast vit allir føroyingar at heilsa flagginum, heimliga Merkinum. Á føroyskum, við føroyskum kóri og sangi, mitt í Danmark hin 25. apríl.
At vera føroyingur í Danmark er eitt markamót – eitt interface.
Vit kunnu flyta inn og út millum londini. Og hvørja ferðina vit gera tað, fáa vit sama persónsnummar aftur, og gongur koyrikortið, ella passið út, ja so kunnu vit endurnýggja tað í tí landinum – Danmark ella Føroyum – sum vit nú einaferð eru í. Og tá tað kemur til passið, ja so kunnu vit velja millum tvey. Reytt, ella grønt “der er frit valg” sum sølumenninir siga.
Og so verða vit eisini boðin í hernaðartænastu, júst sum vóru vit fultiknir danir. Og aftur her kunnu vit velja síðu mitt á danska herðmótinum. “Føler De dem hjemmehørende på Færøerne” og kunnu prógva tað, ja so sleppa vit undan herðnaðartænastu. Og heima hava vit jú ikki sovorið sum herðnartænastu og hvaðna minni –skyldu. Men tó kunnu danskir javnaldrar koma til okkara land í somu tænastu. Í okkara landi, undir teirra flaggið.
Og tó er so stutt og skjótt millum partarnar, at í somu løtu eg flyti til Danmarkar og fái eina adressu, ja so eri eg ikki longur føroyingur, men danskari. Skal rinda ognarskatt, eisini av ognum í Føroyum. “Ich bin eine Dane” fyri at umskriva eitt søguligt sitat. Millum allar aðrar heimsins tjóðir – og fleirtalið av danum eisini. Mitt í Danmark. Einum fleirtjóða samfelagi.
Og líka skjótt og lætt er hinvegin. So skjótt ein dani fær føroyska adressu, ja so er hann ein føroyingur. Tí, sum lærubókin sigur: “En færing er en herboende dansker”.
Soleiðis krossast okkara vegir, danskir og føroyskir. Tað er sum ein ósjónlig húð, rætt sum í Matrix-filmunum, at vit kunnu skifta millum ein danskan og føroyskan gerandisdag. Eina tilveru við tveimum síðum. Sum flaggið, ið bleiktrar í vindinum.
Men ikki er tað bara vindurin, ið avgerð flagg og tilveru. Valið er fyri ein stóran part okkara.
Í allar flestu førum flyta vit ikki av landinum uttan klára og miðvísa orsøk, sum vit sjálvi hava ræði á. Vit vilja royna okkurt nýtt, at liva undir viðurskiftum, ið eru so nógv størri, at alt skal gangast við 100 fyri at kunna samanbera við heimlig viðurskifti og har møguleikarnir eru hareftir.
Men ikki eru allir sangir um flyting úr heimlandinum so fagurtbláir. At flyta er eisini at gera enda á eini vón og sleppa einum projekti, eini uppbygging, sum annars var at laga ein heimligan varða. Og so bráddliga at verð vigaður og funnin ov lættur, at verða kvettur á stokkinum.
Tá kreppa var í Føroyum og 7000 føroyingar fluttu av landinum, tá var ikki flaggað í øllum húsum. Og tá heimliga umhvørvið gerst klaustrofobiskt og heimligu meiningarnar gerast óliviligar – fyri summi – tá verður heldur ikki flaggað, hóast stungið verður í klassekkin. Ikki klassekkin, ið dróg blankt av grunni undir Íslandi og Grønlandi, men gloymskunar-klassekkin. Hann, sum eingin í Føroyum vil kennast við, og sum vit tí fyri frið skyld lata fara væl niðurbundnan til Danmarkar. Allar tær meiningar og lívsførslur, sum eru skuggar í Føroyum.
Matrix-hinnan millum londini gerst tá eitt tilviljað gloymskunar hav. Og á tí havinum verður neyvan flaggað. Í hvussu er ikki á fullari stong.
Soleiðis er flaggið, lagnan og samstarvið millum londini bæði, Føroyar og Danmark, av einum heilt serligum slagi. Gamaní eru onnur fløgg og onnur lond at hóma í havsbrúnni. Men neyvan er nakað samstarv millum lond so tætt, sum millum hesi bæði londini. Sambandið er ein fostur-hinna, har vit kunnu ganga út og inn hjá hvørjum øðrum. Fara inn í Føroyum og koma út í Danmark. Og hinvegin. Uttan at nakað fer av okkum sum føroyingar ella danir.
Og er tá ikki alt sára gott, kunnu vit spyrja. Er tað ikki frálíkt, at vit sum einasta tjóð í heiminum kunnu velja millum tvey pass og harvið sjálvi, við danska diskin hjá føroyska fútanum, avgera EU-limaskap ella ikki? Er tað ikki fantastiskt?
Men sum eg róði fram undir í áðni, so er vandi í hvørjari vælferð. Eisini tá vit flagga, inn ella út.
Flaggið er eitt eyðkennið, vit savnast undir, tá høgtíð er. Tað er ein ímynd av, at her er ein felags ogn, ið røkkur so langt aftur í tíð, sum vit vita um og sum myndar okkara søgu og samleika frá fyrndini og upp til okkara dagar. Tíðarleyst og tó fylt av søgu.
Hvørja ferð vit draga tað fram og bretta tað út, er Merkið sum ein heilag skriftrulla, ið sigur søgur um skiftandi tíðir hjá einum framfýsnum fólki. Einum fólki, sum eins og í gamla testamenti, ikki er heilt foreint við tað land og tey viðurskifti, tey liva undir. Men tó eru tey á veg og smíða sær lagnuna við teim evnum, Skaparin gav. Savnaði undir krossmerkinum.
Men tað, at flagga í egnum landi kann eisini ímynda chauvinistiska tjóðskaparkenslu, tað slagi av breggjandi nationalismu, sum er sær sjálvum nokk. Og ikki røkkur longur. Tá flaggið verður brúkt at taka seg burtur úr alheiminum. At peika eftir hinum og siga “Soleiðis gera vit ikki!” Og “her hjá okkum”, tað verður markerað av - einum flaggi. Har búgva bara merkismenn.
Tí flaggið ímyndar tað økið og tað tilveru, sum vit vilja definera.
Soleiðis kann eitt flagg verða nýtt at ganga burturúr heimsins marglitta kóri – at skapa frástøðu, heldur enn altjóða samljóð.
Tí flaggið hevur tvær síður. Frælsi og kúgan. Vónir og chavinismu. Tað bjarta og hitt døkka. Tað skúlaða og tað óskúlaða.
Ja, eins og pappírið, kunnu vit siga, at flaggið er takksamt. Tað veittrar og bleiktrar, akkurát so, sum vit draga tað á stong.
Gamaní er ásett í lóg um flagging, hvussu vit flagga, bæði her og í øðrum londum. Men valið er okkara hvussu vit savnast um flaggið, okkara egna, sum hevur fingið autoriseraðar altjóða litir: fagurtreyðan kross við azurbláari rond og á hvítum dúki. Litirnir eru skrásettir í heimsins blandingsapparati, so eingin skal taka feil, at her savnast eitt serstakt fólk við eini serstakari søgu.
Og tí hava vit sett hvør øðrum stevnu, her í Áaarstovu á flaggsins degi 2004. Føroyingar í útlegd, meiri og minni viljað – flestu fyribils í lestrarørindum, summi í stytri og longri arbeiðsørindum og uppaftur onnur av heilt øðrum ávum.
Hóast ymisk í bæði ørindum og alduri, hava vit øll tað til felags, at vit vilja fegnast um heimstaðin. Tí hóast vit loysa gullrandað skeyti til matrikkul í fremmandum londum, stovnað familju og flyta í nýggjan og fjálgan bústað, so er heimstaðurin ein og hann eitir Føroyar.
Og at minnast okkum á tað, er eittans súmbol, Merkið.
85 ár eru liðin, siðani Merkið fyrstu ferð varð vundið á stong. Og tað nærkast eftirlønaralduri, skulu vit telja árini, síðani bretar fyrstu ferð góðkendu Merkið hin 25. apríl í 1940. Til sigling á altjóða høvum, mitt í eini krígstíð.
So á hesum 85. ára Merkisdegi, fari eg at takka fyri heiðurin at sleppa at siga nøkur orð í Áarstovu undir krossins merkið – og ynskja øllum ein góðan og hugnaligan Flaggdag.
Takk fyri.
Flaggrøða, Birgir Kruse, 25. apríl 2004
Eitt flagg hevur tvær síður. Tað veittrar í vindinum og stundum síggja vit aðru síðuna og stundum hina. Soleiðis er eitt flagg og soleiðis eru korini at liva í støðugum vindi. Ein rennan úr einum borði og í annað.
Nakað soleiðis kennist tað sum føroyingur at búgva í Danmark. Fyrr føroyingur og nú danskari. Og tó møtast vit allir føroyingar at heilsa flagginum, heimliga Merkinum. Á føroyskum, við føroyskum kóri og sangi, mitt í Danmark hin 25. apríl.
At vera føroyingur í Danmark er eitt markamót – eitt interface.
Vit kunnu flyta inn og út millum londini. Og hvørja ferðina vit gera tað, fáa vit sama persónsnummar aftur, og gongur koyrikortið, ella passið út, ja so kunnu vit endurnýggja tað í tí landinum – Danmark ella Føroyum – sum vit nú einaferð eru í. Og tá tað kemur til passið, ja so kunnu vit velja millum tvey. Reytt, ella grønt “der er frit valg” sum sølumenninir siga.
Og so verða vit eisini boðin í hernaðartænastu, júst sum vóru vit fultiknir danir. Og aftur her kunnu vit velja síðu mitt á danska herðmótinum. “Føler De dem hjemmehørende på Færøerne” og kunnu prógva tað, ja so sleppa vit undan herðnaðartænastu. Og heima hava vit jú ikki sovorið sum herðnartænastu og hvaðna minni –skyldu. Men tó kunnu danskir javnaldrar koma til okkara land í somu tænastu. Í okkara landi, undir teirra flaggið.
Og tó er so stutt og skjótt millum partarnar, at í somu løtu eg flyti til Danmarkar og fái eina adressu, ja so eri eg ikki longur føroyingur, men danskari. Skal rinda ognarskatt, eisini av ognum í Føroyum. “Ich bin eine Dane” fyri at umskriva eitt søguligt sitat. Millum allar aðrar heimsins tjóðir – og fleirtalið av danum eisini. Mitt í Danmark. Einum fleirtjóða samfelagi.
Og líka skjótt og lætt er hinvegin. So skjótt ein dani fær føroyska adressu, ja so er hann ein føroyingur. Tí, sum lærubókin sigur: “En færing er en herboende dansker”.
Soleiðis krossast okkara vegir, danskir og føroyskir. Tað er sum ein ósjónlig húð, rætt sum í Matrix-filmunum, at vit kunnu skifta millum ein danskan og føroyskan gerandisdag. Eina tilveru við tveimum síðum. Sum flaggið, ið bleiktrar í vindinum.
Men ikki er tað bara vindurin, ið avgerð flagg og tilveru. Valið er fyri ein stóran part okkara.
Í allar flestu førum flyta vit ikki av landinum uttan klára og miðvísa orsøk, sum vit sjálvi hava ræði á. Vit vilja royna okkurt nýtt, at liva undir viðurskiftum, ið eru so nógv størri, at alt skal gangast við 100 fyri at kunna samanbera við heimlig viðurskifti og har møguleikarnir eru hareftir.
Men ikki eru allir sangir um flyting úr heimlandinum so fagurtbláir. At flyta er eisini at gera enda á eini vón og sleppa einum projekti, eini uppbygging, sum annars var at laga ein heimligan varða. Og so bráddliga at verð vigaður og funnin ov lættur, at verða kvettur á stokkinum.
Tá kreppa var í Føroyum og 7000 føroyingar fluttu av landinum, tá var ikki flaggað í øllum húsum. Og tá heimliga umhvørvið gerst klaustrofobiskt og heimligu meiningarnar gerast óliviligar – fyri summi – tá verður heldur ikki flaggað, hóast stungið verður í klassekkin. Ikki klassekkin, ið dróg blankt av grunni undir Íslandi og Grønlandi, men gloymskunar-klassekkin. Hann, sum eingin í Føroyum vil kennast við, og sum vit tí fyri frið skyld lata fara væl niðurbundnan til Danmarkar. Allar tær meiningar og lívsførslur, sum eru skuggar í Føroyum.
Matrix-hinnan millum londini gerst tá eitt tilviljað gloymskunar hav. Og á tí havinum verður neyvan flaggað. Í hvussu er ikki á fullari stong.
Soleiðis er flaggið, lagnan og samstarvið millum londini bæði, Føroyar og Danmark, av einum heilt serligum slagi. Gamaní eru onnur fløgg og onnur lond at hóma í havsbrúnni. Men neyvan er nakað samstarv millum lond so tætt, sum millum hesi bæði londini. Sambandið er ein fostur-hinna, har vit kunnu ganga út og inn hjá hvørjum øðrum. Fara inn í Føroyum og koma út í Danmark. Og hinvegin. Uttan at nakað fer av okkum sum føroyingar ella danir.
Og er tá ikki alt sára gott, kunnu vit spyrja. Er tað ikki frálíkt, at vit sum einasta tjóð í heiminum kunnu velja millum tvey pass og harvið sjálvi, við danska diskin hjá føroyska fútanum, avgera EU-limaskap ella ikki? Er tað ikki fantastiskt?
Men sum eg róði fram undir í áðni, so er vandi í hvørjari vælferð. Eisini tá vit flagga, inn ella út.
Flaggið er eitt eyðkennið, vit savnast undir, tá høgtíð er. Tað er ein ímynd av, at her er ein felags ogn, ið røkkur so langt aftur í tíð, sum vit vita um og sum myndar okkara søgu og samleika frá fyrndini og upp til okkara dagar. Tíðarleyst og tó fylt av søgu.
Hvørja ferð vit draga tað fram og bretta tað út, er Merkið sum ein heilag skriftrulla, ið sigur søgur um skiftandi tíðir hjá einum framfýsnum fólki. Einum fólki, sum eins og í gamla testamenti, ikki er heilt foreint við tað land og tey viðurskifti, tey liva undir. Men tó eru tey á veg og smíða sær lagnuna við teim evnum, Skaparin gav. Savnaði undir krossmerkinum.
Men tað, at flagga í egnum landi kann eisini ímynda chauvinistiska tjóðskaparkenslu, tað slagi av breggjandi nationalismu, sum er sær sjálvum nokk. Og ikki røkkur longur. Tá flaggið verður brúkt at taka seg burtur úr alheiminum. At peika eftir hinum og siga “Soleiðis gera vit ikki!” Og “her hjá okkum”, tað verður markerað av - einum flaggi. Har búgva bara merkismenn.
Tí flaggið ímyndar tað økið og tað tilveru, sum vit vilja definera.
Soleiðis kann eitt flagg verða nýtt at ganga burturúr heimsins marglitta kóri – at skapa frástøðu, heldur enn altjóða samljóð.
Tí flaggið hevur tvær síður. Frælsi og kúgan. Vónir og chavinismu. Tað bjarta og hitt døkka. Tað skúlaða og tað óskúlaða.
Ja, eins og pappírið, kunnu vit siga, at flaggið er takksamt. Tað veittrar og bleiktrar, akkurát so, sum vit draga tað á stong.
Gamaní er ásett í lóg um flagging, hvussu vit flagga, bæði her og í øðrum londum. Men valið er okkara hvussu vit savnast um flaggið, okkara egna, sum hevur fingið autoriseraðar altjóða litir: fagurtreyðan kross við azurbláari rond og á hvítum dúki. Litirnir eru skrásettir í heimsins blandingsapparati, so eingin skal taka feil, at her savnast eitt serstakt fólk við eini serstakari søgu.
Og tí hava vit sett hvør øðrum stevnu, her í Áaarstovu á flaggsins degi 2004. Føroyingar í útlegd, meiri og minni viljað – flestu fyribils í lestrarørindum, summi í stytri og longri arbeiðsørindum og uppaftur onnur av heilt øðrum ávum.
Hóast ymisk í bæði ørindum og alduri, hava vit øll tað til felags, at vit vilja fegnast um heimstaðin. Tí hóast vit loysa gullrandað skeyti til matrikkul í fremmandum londum, stovnað familju og flyta í nýggjan og fjálgan bústað, so er heimstaðurin ein og hann eitir Føroyar.
Og at minnast okkum á tað, er eittans súmbol, Merkið.
85 ár eru liðin, siðani Merkið fyrstu ferð varð vundið á stong. Og tað nærkast eftirlønaralduri, skulu vit telja árini, síðani bretar fyrstu ferð góðkendu Merkið hin 25. apríl í 1940. Til sigling á altjóða høvum, mitt í eini krígstíð.
So á hesum 85. ára Merkisdegi, fari eg at takka fyri heiðurin at sleppa at siga nøkur orð í Áarstovu undir krossins merkið – og ynskja øllum ein góðan og hugnaligan Flaggdag.
Takk fyri.
Flaggrøða, Birgir Kruse, 25. apríl 2004