Samstundis sum høvuðsstaðurin enn einaferð tykist skúgva tankan um eitt tjóðleikhús frá sær - meðan borgarstjórin, svangur av døgum, stillar upp aftur og lukkutíð tvíheldur um hugahúsið í Havn - var tað ein hending, sum hesa vikuna sannførdi meg um, at, hvat vit so kunnu finna uppá av reklamugimmicks og uttanumtosi, so hvílir listin á ongum øðrum enn herðunum á einstaklinginum.
Álitið hesa vikuna var Kristina Thede Johansen, nýútbúgvin saksofonleikari, sum í Høllini í Norðurlandahúsinum framførdi próvtøkuna, debutkonsertina SANSA Føroyar, ið impromtu fær meg at leingjast eftir meir enn tjúgu ára gomlu Listastevnuni, so gjøgnumførd og hugtakandi var konsertin. Ikki sørt ólík Sequentia, sum framførdi Edda hjá Benjamin Bagby, sum eg uttan at himprast aftur í kvøld fari at halda fram sum fremsta uppliving í fjøruti ár í Norðurlandahúsinum. Men henda uppliving í kvøld, SANSA Føroyar, legði seg beint upp at Sequentia.
Serliga í byrjanini, tá Kristina einsamøll við saksofonini og øllum havsins gandaljóðum gongur oman trappurnar, millum okkum, fram á pallin við fyrstu av fimm bíløgdum kompositiónum, ”Viðljóð” hjá Onnu Katrinu Egilstrøð av Eiði, sum fyrr hevur gjørt vart við seg sum tulkari, tætt at íslendsku Björk, av tí, sum vit vanliga kalla havsins andadrátt, sum í Songs From The Cold Seas eftir belgiska Hector Zazou, men ber í sær ein nógv størri og djúpari dramatikk enn standard Björk, ið minnir okkum á alt tað frumkenda, sum sæst í kyrrandi bládýpi og skolar upp á land, gurglar og ger trøllslig ekkó í heimligum hellum.
Frammanundan hava teir báðir, Torleik Mortensen á kontrabass og Ólavur Gaard á gittar, báðir við nógvum elektronikki á gólvinum, tikið ímóti okkum í skýmligu byrjanini við strúkandi dronubassi og fuglaljóði við subdued bottleneck glissandi elgittara. Kristina leggur ann til lending við fyrsta verkinum. Framúr uppliving. Uppaftur frammanundan hava vit fingið tara at kóka í heimate’ið og prentaðu svørtu skránna, sum angar av tjøru, nei, tað er torv, nei tað er eukalyptus, sigur ein annar. Spennið er spent. Nú manglar bara ein Talisker. Ímeðan murrisyngja tveir sangbólkar í føroyskum búnað í foyérini Så skimrande var aldrig havet hjá Evert Taube, hugsi eg at melodilinjan var, men so er føroyskt. Gandakent er tað longu innan vit fara inn í Høllina.
- Verkætlanin hevur tikið trý til fýra ár, og eg eri sera errin av úrslitinum, sigur Kristina, sum tvær ferðirnar hevur framført somu tímakonsert í Danmark. Hetta er triða konsertin og hin einasta í Føroyum. Kristina strikar undir, at upp ímóti hundrað tónleikarar, listafólk og fólk frá fyritøkum hava skapt konsertina saman við henni.
Tímin byggir á fimm bíløgd verk og eftir inngangin hjá Onnu Katrinu Egilstrøð ”Viðljóð”, koma Teitur Lassen við ”Skjaldur”, har barnið er í miðdeplinum, Tróndur Bogason við ”Pigen med Brødet”, har Kingo verður hildin fram í kóri, Sunleif Rasmussen við ”The Light at the End of the Tunnel”, sum er framúr spennandi elektronika kollasja við organiskum dryppljóðum og mekaniskum hurðum og gravimaskinum í undirsjóvartunnilinum, til endaljósið sæst – framúr er hetta - og at enda ”Fípan Fagra” eftir Ólavi Gaard, har hann og Torleikur á bassinum svinga so væla, at eg kenni meg førdan inn í eitt útvarpseyðkennislag, men so vinnur saksofonin á gittarinum og vit verða aftur førd í kórsangin og kvæðini við endaorðunum deyðir detta dreingir.
Hetta er so hugtakandi, heilrunni og væl skipað, at eg kann ikki annað enn fegnast. Einfalt í pallstyrki, komplekst í smálutum.
Neyvan er nakað ljóðføri, sum skapar ein liggjandi eftirtóna sum saksofonin. Fær meg, soleiðis afterbeat, at hugsa, at saksofonin, hon er ímyndin av tí einsliga at útinna list. Hon hevur ofta verið brúkt sum amboð og tema í filmi, at skapa einsligar blátónar, serliga úr villingarsama stórbýnum, til dømis hjá Malurt sangaranum, Michael Falch í Dan Turéll søguni Mord i mørket í 1986, og the quintessential one frá sama ári, Dexter Gordon, kendasti tónleikari, ið nakrantíð hevur vitjað okkum, sum spælir høvuðsleiklutin í ’Round Midnight hjá franska Tavernier. Á filmsmáli nemur saksofonin við rannsakandi djúphugsni, kanska eftir fund millum tvey, tvær ella tveir, sum bara neonljósini sóu. Lurtar tú eftir upptøkunum hjá Kirkelig Kulturverksted, sum í størri mun enn aðrar eru varðar í ljóð- og tónleikasøgu, fært tú varhugan av, at nakað sakralt hongur uppi við saksofonini. Men tá tú sjálvur, meðan eitt larmandi rokkorkestur gjørdi seg liðugt, hevur staðið aftanfyri tjaldið í Norðurlandúsinum og tosað við Karsten Vogel um Charlie Watts og um larm og um frið, og hvussu saksofonin kann spinna eftir hesi ál, fært tú innlit í, at kanska er hetta breiðasta ljóðføri at hava framman fyri sær, frá tí buldurságangandi stílinum hjá Tower of Power og the E Street Band til mjúkasta blídni við David Sanborn, Candy Dulfer og Crusaders. Versatility. Skiftandi fjølbroytni. Saksofonin er tað ljóðføri, ið lættast kann flyta meg í eitt nýtt stað við nýggjum huglagið. Eitt ekspressivt ljóðføri.
Minnist fyri vist, at tað var Gunnar í realskúlanum í føroyskum, sum bendi okkum á stuttsøgusavnið um Aldurnar hjá Jens Paula Heinesen, har serliga søgan um Einsliga floytutónan kendist poetisk og kompleks hetta summarið, vit ósek fóru til Ørðavíkar, sum enn ikki hevði fingið edd. Blundi eg og tendri fyri mínum innara biografi, er saksofonin tað ljóðføri, sum best kann mála uppá løriftið, serliga tá vit stilla náhvast inn á einsama menniskjað í stórbýnum, har regn, asfalt og mest av øllum stórbýarneon halda løriftinum uppspentum á rammuni, sum var tað ein inuit-trumma.
Einsliga saksofontónan, sum Kristina í kvøld bjóðaði okkum at hoyra, hevur hon valt at deila við hópin av fólki út av pallinum í Norðurlandahúsinum og í føvningin á okkum øllum, sum møttu. Reflekterandi einsemi miðvíst deilt inn og út av felagsskapinum, siðbundin vokalt folkloristiskur, men eisini steppandi elektroniskur. Tað er mín góða hugmynd av djørvu saksofonkonsertini hjá Kristinu.
Takk fyri!
.JPG)