Hvussu skulu vit, Guds útvalda heimafólk, feysa dagin uttan Ísrael?

Úr Miklagarði hepnaðist í fjør at keypa eina ísraelska SodaStream maskinu við omanfyristandandi frámerki um, at hon er gjørd í besta samstarvi millum arabar og jødar. Og hvat tá. Meir enn 20% av fólkinum í Ísrael eru arabiskir ísraelar, og teirra millum eru fleiri, ið kalla seg ísraelskar palestinar ella palestinskar arabar, tí tey ikki vilja brúka heitið Ísrael. Ja, skismaðið kann verða so ógvusligt, at ensktmæltir skúlar longur eysturi, púra strika Ísrael av kortinum.

Í skúlabókini Middle East Atlas er Ísrael strikað av kortinum. Útgávan, sum telur 71 blaðsíður, er ensk og er umbiðin av enskum skúlum við Persaflógvan. Á kortunum er Palestine sett í staðin fyri Israel, og so síggjast Westbank og Gaza. Aftast er yvirlit við londum og fløggum. Millum Ireland og Italy er einki Israel. Í leitorðalistanum stendur gamaní Jerusalem, sum er heilagur býur hjá fleiri átrúnaðum, men Israel er ikki millum leitorðini.

Soleiðis kunnu vit sáa split og gera tað, splitið, til kuranta handilsvøru á bókamarknaðinum, eins og politikarar, ið gera tað sama fyri almenna løn. Sáa split. Heilt niður í fyriskipaðar smálutir, sum politikarar hava íbirt.

Í vikuni kunngjørdi ES-dómstólurin á teim 23 arbeiðsmálum, at dadlur, fikur og aðrar vørur, sum stava frá ísraelskum búsetingum í Palestina, skulu merkjast rætt. Dómurin sigur at vørur, serliga matvørur, sum eru til sølu, kunnu ikki verða merktar ”úr Ísrael”, tí tað er følsk vørulýsing. Hesar vørur skulu merkjast ”úr ísraelskum búsetingum í Palestina” ella á enskum ”from territories occupied by the State of Israel”. Ikki bara lógin, men eisini brúkarin skal virðast, verður sagt í tíðindaskrivinum frá dómstólinum við teim 23 málunum.

Síðan Ísrael eftir seksdagakríggið í 1967 hertók landaøki á vestara áarbakka Jordans, eru fleiri enn 600.000 ísraelskir jødar búsettir í Eysturjerúsalem og á Vestara Áarbakka. Eftir altjóða rætti eru hesar búsetingar ólógligar, man tað vil Ísrael hvørki góðkenna ella geva seg undir.

Tær útvið hálvtannaðhundrað búsetingarnar, umframt hundrað aðrar, ið eru óalmennar, hava elvt til, at palestinsku býlingarnir á Vestara Áarbakka eru pettaðir sundur við ísraelskum eftirlitsstøðum. Ísrael hevur rætt, og rættin til at hava rætt.

Á Vestara Áarbakka, einar tíggju minuttir frá Jorsølum, ikki á sandalum men í bili, er ídnaðarøkið Mishor Adumim, sum er partur av Ma'ale Adumim, ið er ein av umstríddu ísraelsku búsetingunum har um leiðir.

Áðurnevnda SodaStream, sum upprunaliga varð stovnað í Bretlandi í 1903, og í mínum eygum er hentasta gerandisamboð í føroyska húsarhaldinum í dag, hevði høvuðsframleiðsluna í Mishor Adumim fram til 2015, tá mótmæli og boykott elvdu til at virksemið steðgaði har. Tað varð flutt inn um viðurkenda Ísraelsmarkið til nýggja verksmiðju í Lehavim við býin Beersheba norðast í Negev oyðimørkini. Samstundis mistu fleiri enn 500 palestinar arbeiði hjá SodaStream.

Nú skal eitt hava føroyska sendistovu í hesum klandursholi.

Kanska hevur søgan um Dávid og Goliat, sum higartil bara hevur forstýrað Fótbóltsføroyar, verið inspiratiónin at gera so. At reisa føroyska sendistovu í sama býi, sum 40 vaksin og børn høvdu sum stavnhald, tá tey í 1896 fóru úr sóknini Nås í Dalarna og sungu Vi är på väg til Sion umborð á skipinum úr Göteborg. Bille August hevur gjørt kristnu svensku bóndaútrásina tíðarleysa við Mariu Bonnevie í filminum Jerusalem.

- Ísrael er best varda land í heiminum og megnar best av øllum at verja eina føroyska umboðsstovu í Jerúsalem. Soleiðis sigur Bill Justinussen, løgtingstinglimur og partamaður hjá Jenisi av Rana, sum nú er landstýrismaður við uttanríkismálum á Facebook í gjár, tá fólk fóru at seta spurnartekin við samrøðuna hjá Politiken við Jenis, sum sigur, at í Føroyum elska øll Ísrael, minst 90%, og taka eisini undir við at ein føroysk sendistova skal vera í Jerúsalem. Aðrir kjakarar siga á sama stað, at kann hetta mál elva til at vit fáa loysing, so er tað fínt.

Hvussu klandrutar hesar útmeldingar kunnu fatast og endurgevast, benda tær tó allar greitt á, at Ísrael, tað er hvíta kristna Bíbliu-Ísrael, er ein skurvblandslig samanstúgving av vónbrotum og órógv, sum rættrúgvandi sannføroyingar heima á óklovnu klettunum vakna upp til hvønn morgun. Hvussu skulu vit, Guds útvalda heimafólk, feysa dagin uttan Ísrael?

Av Sálarbotni til Masada mugu vit hava sendistovu at knýta beint samband okkara millum, hóast hetta ikki hevur verið partur av uttanríkismálum nakrantíð, og somu fortalarar, minnist meg rætt, fyrr hava tikið undir við at steingja sendistovur yvirhøvur. Hinvegin hava føroyskir politiskir flokkara á ytsta høgravongi fyrr verið í Ísrael í almennum ørindum at knýta skúla- og teldusambond, og onkur bygd í Dávidsføroyum hevur longu langt síðan knýtt vinabýasamband við stjønubýir har í landinum.

Vit eru upp móti Goliat, tað er klárt, og hetta er eitt opið sár hjá øllum sannføroyingum, hvønn Gudsskapta morgun. Vit eru Dávid, men bara on display. Okkara tilvera sum lítlin framkallast bara við áminning, tá vit hava gjørt okkurt, sum til dømis at siga okkurt býtt við eina avís sum Politiken í hundraðlandinum Danmark. Tá fáa vit eitt kikk og stíva okkara tilveru av, eins og tá alkoholikarin fær ein lítlan. Neyvan býr annað í tí enn henda sama innantóma emblematisering.

Fyri trimum árum síðan vildi ísraelska sendistovan í Keypmannahavn hava Filmsfelagið at vísa nútíðarfilmar úr Ísrael. Tað var gamaní, eg slapp sjálvur at gera eitt yvirlit, so skuldi sendistovan útvega filmarnar, tríggjar hvørja ferð.

Fyrra árið var The Cakemaker høvuðsfilmurin. Seinna árið var Red Cow høvuðsfilmurin. Filmarnir vórðu vístir í Føroyum, Grønlandi og í ymsum býum í Danmark.

Men tað sum fylgdi við boðunum frá sendistovuni um, at vísa nútíðarfilm at lýsa eitt Nútíðarísrael í Havn, var the inconvenient truth um, at Guds útvalda nútíðarland er mest opna og LGBT vinarliga land í heiminum.

Fyrri høvuðsfilmurin, The Cakemaker, var eksplisitt homoseksuellur og høvuðsfilmurin árið eftir, Red Cow, eksplisitt lesbiskur filmur. Men báðir filmar vóru virðislønarvinnandi sum eingir aðrir í Ísrael um hesa tíð. Sjálvt sendiharrin innleiddi sýningarnar og vísti á, at ungu leikstjórarnir viðgjørdu mál, sum kundu tykjast trupul, men sum ikki á nakran hátt vóru fjald í Ísrael. Hetta sama segði sendiharrin í Sosialinum.

Jú, eg haldi at vit skulu hava tætt samstarv við Ísrael, tí tað er eftir øllum at døma einasti innkomuvegur til vitið og dannilsið hjá 90% av føroyingum. So kunnu tey læra alt um persónligt tolsemi, tjóðskaparligt tolsemi, átrúnaðarligt tolsemi og kynsfatanar tolsemi. So kann alt hitt koma aftaná.

Kunnu 90% av føroyingum dannast av hesum eina átaki, sendistovu í Jerúsalem, so taki eg undir við tí.

Í meðan eri eg millum tey tíggju, #jesuis10%.

Servering við list í november

Nýggjasta novemberrák í miðbýnum í Havn er servering við list. Ikki tí at hon ikki er list, matgerðin og serveringin í sjálvum sær, men hetta vikuskiftið kundu eygu og oyru eisini njóta hina fagrastu listina afturvið. Í Fútastovu við klassiskum gittarspæli hjá Ólavi Jakobsen úr kubanska filminum Ein dagur í november og í nýggja Víngarðinum í Tróndargøtu við myndlist, sum Kinna Poulsen hevði valt og greiddi frá um undir heitinum Tað góða lívið. 

Í Fútastovu greiddi Ólavur frá um langabban, Magnus á Kamarinum, um oldurabban, Jákup á Kamarinum, sum var føddur her í Fútastovu, og tippoldurabban, Magnus í Baianstouvu, sum hevði skúla her í Fútastovu árini 1824-42. - Terroritiore m'est nas important. Sig tað við ein Havnardrong, ið er er uppvaksin her niðri og endaði á parísarakonservatorininum, segði Ólavur, sum er ein so frágerða forteljari, antin tað er stórbær nýggjárskonsert ella eyðmjúkt ostakvøld í Fútastovu. Og so førdi hann okkum av Eystaru vág til kubanska filmin hjá Humberto Solás Un Dia de Noviembre Ein dagur í november frá 1972, har Leo Brouwer hevði gjørt tónleikin.

Í Fútastovu var ostakvøld, sum er seinasta tiltak eftir gastronomiska árskalendaranum, sum Johan Mortensen hevur íbirt og hildið gangandi í fleiri ár á matstovunum Heima í Havn saman við fremst av øllum John Mikkelsen.

Fulsett stova og yvirskipaða evnið var ostur. Gestur er John Gynther, sum býr í Hedensted í Jútlandi. Hann starvast hjá Arla Unika, sum varð sett á stovn í 2002, at gera ostar í heimsflokki, unikkar og ikki ídnaðarmerktar, sum navnið bendir á.

Tá árið er úti, gevst hann hjá Arla og verður pensioneraður. Men passiónin fyri osti fer neyvan at hvørva. Seyðamjólkaostur og annars alt úr seyði er tað, sum hann gongur nógv uppi. - Eg eri uppvaksin við blóðpylsu sigur hann, sitandi undir liðini á mær, og greiðir frá um elsta meiarí í Danmark, Troldhede í Videbæk, sum er meir enn hundrað ára gamalt og gera ostar til heimsins fremstu matstovur, eisini í Føroyum. Mortan í Hamrabyrgi, sum situr við hina liðina, er ikki minni hugtikin av osti og tí tilfari, veðurlagi og jarðarbotni, sum ymsastaðni í Heiminum ger ostin til ost, eisini her norðuri hjá okkum.

Mortan hevur verið á Sardinia og kannað ost, og í Afrika hevur hann upplivað, hvussu mjólk og blóð frá nýslaktaðum djórum verður brúkt. So gongur prátið um tað ræsta yvirhøvur, eisini um fermenteraða mjólk at gera ost úr. - Fermentering avger alt, og kokkar eru okkara týdningarmestu sambond og samstarvsfólk. Vit vilja verða approved by góðtikin av kokkum, eisini føroyskum kokkum, sigur John og upplýsir, at skjótt fara tey at selja ostar til Svøríkis, men tað verður einki copy and paste. - Vit bróta siðvenjur, um tað er neyðugt, tí einki er okkum ov heilagt, sigur hann, sum altíð setur tað unikka í hásæti. Til hetta høvið við úrvalsvíni og pale ale, sum av einslistum er parað afturvið teim trimum ostunum frá Arla, har Geko er ein. Hann er úr geita- og kúmjólk, tí heitið, Geko.

Frá elsta danska meiarínum, Troldhede í Videbæk, eru bara 25 kilometur vestur til elsta danska whiskydistillerí, Stauning Whisky, sum er millum Tarm og Lem við Ringkøbing fjørð innan fyri Hvide Sande. Tað var í 2005 at níggju danskir whiskykennarar og fjepparar grundaðu hesa dropatøkufyritøkuna, sum orðabókin sigur um destillarí. Arla osturin Sirius er lagdur í whisky frá Stauning, veskaður, vakuumsogin, eftir tólv døgum er osturin inndrukkin og turrur í skorpuni. Dehydreraði whiskydrukni Siriusosturin ber nú navnið Drunken Dog og smakkar av søtari appelsin og eitt vet av ananas.

Umframt spennandi ostarnar frá Arla Unika, borðreiddi John við tí leskiligasta føroyska tjógvi úr køkinum í Fútastovu og so dessert omaná.

Pál Weihe bjóðar John Gynter at verða vælkomin innar í fermenteraða føroyska universið við eini hugfarsligari røðu um matgerð í Føroyum fyrr og nú. Og nú hóma vit Tostatræið hjá Tóroddi Poulsen til høgru aftan fyri opnu hurðina til Víngarðin uppi í Tróndargøtu 31.

Leygardagin lat Víngarðurin upp í Tróndargøtu í Havn. Carl Johan Jensen og Bergljót av Skarði síggjast við opnu hurðina. Ein hugnalig og eksklusiv vínbarr, har dentur verður lagdur á dygd bæði innan vín og mat - men eisini list, lova tær báðar, Elsa Maria Holm Olsen og Kinna Poulsen.

Afturvið úrvalsvíni og mati av tapas slagnum ber til at uppliva skiftandi listaframsýningar í Víngarðinum, einar seks til sjey framsýningar um árið, sigur Kinna. 

Fyriskipari og eigari er Elsa Maria Holm Olsen, sum hevur hollar royndir innan gourmet mat- og vín, hon hevur verið stjóri á Rúsuni og eventfyriskipari og leiðari av fyritøkuni, Solea. Kinna og hon eru vinkonur, og undirvísa í donskum á miðnámi.

Kinna Poulsen stendur fyri listini í Víngarðinum, og er somuleiðis royndur kuratorur og listmiðlari. Framsýnda listin er til sølu.

Umframt vanliga virksemið er ætlanin eisini at skipa fyri ymiskum kvøldum og tiltøkum í Víngarðinum, har ljós verður varpað á list og vín. Heitið á fyrstu framsýningini í Víngarðinum við verkum eftir Hansinu Iversen, Hanna Bjartalíð, Poul Janus Ipsen, Andreas Schulenburg og Tórodd Poulsen  er Tað góða lívið, sum skrivað stendur á innvegginum omanfyri hurðina.

Nonfigurativi slóðari okkara, Hansina Iversen hevur málað eina røð av nýggjum málningum, ið tó at teir ikki eru stórir í vavi eru um at bresta av litum og skapum, sigur Kinna meðan Hansina brádliga stendur beint framman fyri mær. Her er so intimt og fantastiska nærverandi, at listafólkini verða partar av rúminum, sum elvir til kensluna av listaligum pop-up. Fantastiskt. 

Hansina Iversen (1966) er ein sannur meistari at seta saman kraftmikil og avgjørd skap saman við leitandi strokum og skuggum av formatiónum, ið daga undan og sum áhaldandi darra og skapa lív og spenning í myndarúminum. Hanni Bjartalíð (1968) hevur til framsýningina gjørt tvey hugtakandi verk, sum minna um hillar við ymislittum fløskuskapum. Hetta eru útskorin, málað refieff ið bæði eru myndandi og skulpturel. Sum vit áður hava sæð tað hjá hesum listamanninum, ið hevur havt stórar framsýningar bæði á Listasavninum og altjóða, so arbeiðir hann ofta serielt við myndevnum, sum við endurtøkuni tømast fyri sín vanliga realistiska týdning og gerast kensluborin og vøkur listaverk. Hanni Bjartalíð hevur eisini altíð verið hugtikin av boksum og teirra eginleikum at goyma og at vekja forvitni. Sum smádrongur fekk hann eitt seymiskrín við eini ørgrynnu av smáum rúmum, sum hann var ómetaliga glaður fyri. Hesin áhugin fyri rúmum og rúmdeiling er ógvuliga týðiligur í verkinum hjá Hanna Bjartalíð og í vøkru trærelieffunum er hann ítøkiliggjørdur. Poul Janus Ipsen (1936) er bæði málari og grafikari, men í grundini varð hann á sinni útbúgvin reklamuteknari. Ipsen hevur fleiri ferð samstarvað við litografin, Jan Andersson í Steinprenti bæði niðri og í Føroyum. Hansara myndir eru bara at síggja til realistiskar – men um mann hyggur gjølliga er ofta okkurt løgið í myndini sum til dømis pappeskjan í teirri annars føgru lýsingini av fruktum, grønmeti og hoyggi. Okkurt lívsjáttandi treiskt er yvir vøkru kompositiónini av kyrrlutum, sum vaksa fram úr bølamyrkri í eini skræddari pappeskju. Ein dreymakend surrealisma merkir tey sonevndu tostatrøini hjá Tóroddi Poulsen (1957). Tóroddur er fjøllistamaður og tað er eins og myndandi listin og poesiin tvinnast saman í verkum hansara soleiðis, at poesiin er myndrík meðan myndlistin er poetisk og hetta er í øllum førum galdandi fyri tostatrøini – smakka bara uppá orðið tostatræ og hygg at myndini av einum urtapotti við víngløsum, ið tó, at tey venda allar vegir, ikki missa sínar gyltu reyðu dropar. Andreas Schulenburg (1975) er í sínum myndum á somu surrealistisku leið við lutum, sum eru lýst í ovurstødd eins og í eini dreymaverð. 

Opið er í Víngarðinum hósdagar frá klokkan 15 til 23, fríggjadagar og leygardagar til klokkan tvey á nátt og sunnudagar frá klokkan 16 til 23.

Á heimleiðini minnir Finsen, Niels Ryberg Finsen, meg á friðfulla kvøldið mitt í upplivilsisríku Havnini. Fredlyst sigur minnistalvan meðan parnassið á Hafna sæst upp mót náttarmyrkrinum. 

Dagmar dugir

- Tú kennir okkum ikki, tað einasta tú kanst verða keddur av er, at personalið hjá tær ikki hevur gjørt tað, sum tey skuldu. Tað er tað, tú kanst vera keddur av.

Soleiðis fullu orðini um telefonina til danska fangavørðin í Nyborg Statsfængsel, tá 22 ára gamli ommusonurin hevði tikið sítt egna lív í danska vetrarkuldanum, og varð funnin klokkan níggju null trý, hangandi undur loftinum í klivanum. Kaldur.

Klokka og kalendari, tað riggar í almenna geiranum. Men ikki so nógv annað.

Enn einaferð hevur Dagmar Joensen-Næs prógvað, at eingin dugir sum hon at varpa ljós á avbjóðingar í Kafkaska samfelagnum, so almenningurin er við og skilir boðskapin. Og verður førdur inn í kompleksa problematikkin í søgugongdini og lívsrenslinum hjá einum livandi menniskja úr kjøti og blóði. 

Narrativið er einstaklingurin móti maktini.

Og tó, annað gerst ikki í einum opnum fólkaræðisligum samfelag. Eisini tá gjørt verður upp við ábyrgdarhavandi landstýriskvinnu, sum ein mánað eftir at høvuðspersónurin tók sítt egna lív, hevði funnið fígging til eitt starvsfólk. Eitt fólk. Í almenna geiranum. Bara ein lakonisk viðmerking uttan navn og frámerki. Men har liggur viðmerkjandi styrkin, sum er nóg mikil í sjálvum sær. Ikki meir, tí øll vita, tá vit hoyra kørgu orðini og síggja køldu fasadurnar. Eingin orsøk er at steina.

Hetta er heimligur heimildarfilmur tá hann er bestur, tí hann bítur seg fastan og siktið fer aldri av leið.

Ein sjáldsom visuell styrki, ja ein gáva til sendingina, er omman, sum eisini er mamma, og hin fosturmamman, sum báðar eru so opnar og beinraknar í samrøðunum, vælplaseraðar í stovunum millum málningar og prent, so sjálvt baksýnið gevur perspektiv.

Partur av narrativinum er, at í Føroyum eru heimligu stovurnar perspektivríkar, meðan almennu kontórini eru stoppiklossar við fløtum bakveggi. Framúr handverk.

Tað er aftur styrkin hjá Dagmar. At hon, meðan vit ikki síggja, hevur upphugsað visuell rúm og skapt trúverdug álitissambond, hyggjarans vegna við heimildarfólkini, innan so mikið sum hugsað verður um at tendra, altíð hyggjarans vegna, og ongantíð fyri at seta seg sjálvan í senu, bara fyri at ganga aftur og fram á staðnum, líkasum fyri at sannføra hyggjaran um, at tað passar, sum eg sigi, tað er her, tað hendi her, tí eri eg her, bara tí.

Hildin upp móti frásagnarkynstrinum hjá Dagmar og hennara framúr kamerafólki, klipparum, atgongd til privatar upptøkur og passandi suggestiva ljóðarbeiði, sæst hvussu sterk júst henda siðvenjan er blivin, og hinvegin hvussu veik tann vanliga sjálvísenusetanin í filmaðum føroyskum heimildum er, hvørt tað er í Degi og Viku ella í hóskvøldsheimildarfilmi, ja eisini í Ljóðútvarpinum. Hvønn velur tú at seta í senu, teg sjálvan, heimildarfólkið, evnið, og hvussu stýrir tú millum hesar mótpolar?

Nú eiga miðlarnir at taka evnið upp. Tí hetta er eitt átroðkandi mál, sum ikki skal sleppa at steðga. Ikki tí at ein einstakur persónur, miðil ella myndugleiki kann loysa málið í eini handavending, nei hetta er eitt nógv størri mál enn so.

Aktørarnir eru nógvir og heimildarfilmurin hjá Dagmar um unga Tóra er ein nýggj byrjan, sum er ektað, ótilgjørd og tó virðilig.

Í ómegdini fann hann sjálvur útgongdina, tá hann illa plágaður valdi at fara úr tíðini. Eg kann ikki góðtaka at tað er loysnin í okkara samhaldsfasta samfelag, hóast pápin var sannførdur um at tað fór at henda fyrr ella seinni. Nei, eg kann ikki góðtaka tað. Tí er heimildarfilmur sum hesin so týdningarmikil. Hann kann skapa nýggjar byrjanir.

Takk fyri innlitið, takk fyri avrikið!

PS! Takk til Jónu í savninum fyri at grabba mær myndirnar.

3 x kvinnur

Komandi tríggir filmarnir í Filmsfelagnum hava kvinnur í høvuðsleiklutinum. Kvinnurnar eru úr Spania, Makedónia og Fraklandi. Hóast nýggir filmar, eru lívini ógvuliga ymisk. Her eru tær, slag í slag:

13/11 KL 20:00 CARMEN & LOLA (Arantxa Echevarría, Spania 2019 103 min)

Seytjan ára gamla Carmen er longu forlovað. Væntað verður sum amen í kirkjuni at hon skjótt skal giftast og fær nógv børn, sum allar rættar romakvinnur í útryðjuni av spanska høvuðsstaðnum, Madrid. Hon er von við, at øll hyggja og ansa eftir henni. Ikki ber til at brúka fartelefon og enn minni at roykja. Altíð er onkur úr húskinum at ansa eftir henni. Men tá Carmen møtir sekstan ára gomlu Lolu broytist alt. Allir hennara homofobisku tankar, sum næstrafólkini hava lagt niður í hana, hvørva sum døgg fyri sól, tá hon á ein heilt nýggjan hátt kennir seg fría saman við Lolu. Kærleikin, sum er farin at spretta millum tær, kann ikki longur haldast í tí dulda og tær vita, at leiðin nú er inn í ein forbodnan heim, sum í ringasta føri kann elva til, at tær verða riknar burtur. Leikstjórin, Arantxa Echevarría, er fødd í Bilbao í baskaralandinum í 1968. Carmen & Lola hevur higartil fingið 10 virðislønir, m.a. í Goyavirðislønina í Spania fyri besta film hjá einum ungum leikstjóra, ið ger fyrsta filmin.

20/11 KL 20:00 HONEYLAND (Kotevska & Stefanov, Makedonia 2019 87 min)

Tað er í eini avfólkaðari bygd í Makedónia, at vit møta Hatidze, sum gongur niðan í líðina at hyggja eftir býflugubølinum, hon hevur gjørt har uppi. Meðan hon stillisliga syngur, tekur hon hunangin, uttan at hava so mikið sum vernd fyri andlitið ella handskar á hondunum. Komin oman aftur á slætt, er hon um gomlu mammuna, sum liggur í song, og tá stundir eru, fer hon drúgvu ferðina inn í stórbýin, Skopje, at selja hunangin. Men so flytir eitt nomaduhúski til friðfyltu bygdina og alt paradísið fer upp í larm og maskinur við sjey óstýriligum børnum og hálvt annað hundrað neytum koma til. Allíkavæl bjóðar Hatidze teimum vælkomnum í grannahúsið og sigur teimum alt um kynsturin at gera hunang og at halda býflugur. Men sum frá líður tekur hin ovasti í nýggja grannahúskinum sær rættin til eina avgerð, sum í allar ævir fer at broyta lívið og tilveruna hjá Hatidze. Honeyland fer fram í Makedonia, mitt í Evropa, og samstundis so fjart frá øllum, sum vit kenna á okkara leiðum. Ein djúphugsin og hjartanemandi filmur, sum er so avbera vakur at síggja á stórum lørifti. Makdeóniski filmurin um Hatidze, Honeyland, er tann filmur, ið tilsamans fær besta ummæli í heimspressuni hetta skeiðið í Filmsfelagnum við einum ratingtali á 86 stig á Metascore.

27/11 KL 20:00 CLAIRE DARLING (Julie Bertuccelli, Frakland 2019 94 min)

Franski filmurin, Claire Darling, er um kvinnuna Claire, sum ein dagin hon vaknar, ger av, at hetta skal verða hin seinasti dagurin í lívinum. Tað er ein vakran sólskinsmorgun, við fráboðan um at summar er í hondum, at Claire Darling hevur gjørt av at lata alt jarðiskt góðs frá sær. Hon setur alt út á bøin framman fyri húsini og ger klárt til loppumarkna. Tá dótturin, Marie Darling, frættir um ætlanina hjá mammuna at selja øll barndómsminnini, fer hon heim at steðga søluni og finna fram til orsøkirnar fyri at hin eksentriska Claire ger, sum hon ger. Í høvuðsleiklutinum síggja vit fronsku stjørnuna Catherine Deneuve, og í leiklutinum sum dótturin Marie Darling, síggja vit Chiara Mastroianni, sum í veruleikanum er dóttir Deneuve. Ein klassisk søga!

Eftir hvørja sýning í Filmsfelagnum bjóðar Sirkus tvey fyri eitt!

The Boss undir Vesturstjørnum

Hóast komandi mikudagsfilmurin í Filmsfelagnum Carmen & Lola er um ungan lesbiskan roma kærleika í Madrid í fyrsta filminum hjá baskisku Arantxa Echevarría, er eisini rúm fyri aldrandi stjørnum á hvíta løriftinum.

Mikudagin 27. november sýnir felagið øllum filmshugaðum føroyingum nýggjasta filmin við 76 ára gomlu fronsku stjørnuni Chaterine Deneuve, ið spælir Claire Darling. Hon hevur gjørt av at selja alt úr húsinum, tí hon vil ikki liva meir. Tað fær dóttrina at undrast og møta mammuni av nýggjum. Ein spildurnyggj men tó klassisk søga við tveimum kvinnum, móðir og dóttir, á filmi og í veruleika.

Dagin eftir, hósdagin 28. november, er høvið at síggja og hoyra hin ikki minni klassiska og tó altíð søkjandi og nýskapandi Bruce Sprigsteen, The Boss, sum júst er vorðin 70. Í nýggja heimildarfilminum Western Stars verða vit boðin inn um hjá Bruce Springsteen at hoyra allar 13 sangirnar á nýggju plátuni - eisini við fullum orkestri í hugtakandi umhvørvi, sum er 100 ára gamla fjósið hjá Springsteen sjálvum.

Western Stars, sum er fyrsta útgávan hjá The Boss í fimm ár, er ímyndin av eini nýggjari ferð, men samstundis eisini ein leitan aftur til gamlar røtur. Tey evni, hann tekur upp í nýggju sangunum, eru um tíðarleysa kærleikan og longsulin, sum er í at missa, um einsemi, um húskið og um náðileysu samtíðina, ið krevur sítt. Hesi evni verða tvunnin saman við privatum filmsupptøkum, har Springsteen greiðir frá týdninginum, sum hann leggur í nýggju sangirnar.

Wester Stars verður sýndur hóskvøldið 28. november í Filmsfelagnum.

Genial marknaðarføring

Koyrir tú eftir Norðara Ringvegnum í Havn í dag, so sært tú í fartinum nakrar hvítar krossar í bønum frammanfyri Norðurlandahúsinum.

Teir standa rætt sum í einum gomlum kirkjugarði, eitt sindur ymiskir í vinkli, tí lendið og túgvurnar eru jú so ymiskar, men allir eru teir hvítir og í sama sniði, stødd og profili.

Ein elligamal føroyskur kirkjugarðssiður er fluttur inn á økið hjá Føroya fremsta mentanarhúsi, Norðurlandahúsinum. Hvat er hetta fyri nakað, spyrja bilførarar og passasjerar, sum aka framvið í morgunkuldanum, nú eitt følv legðist á breytina. Eru hetta ávaringar um ferð og ferðsludeyða?

Havi ongan spurt, men eg haldi meg vita sum amen í gravarkirkjuni, at hetta er ein forlongdur armur, ein røst úr grøvini um tú vilt, frá marknaðardeildini hjá Shakespeareleikinum Hamlet, sum Hans Tórgarð hevur týtt av nýggjum, og sum verður frumframførdur sum ein ektað føroysk jarðarferð í øllum Norðurlandahúsinum í ovurmorgin. Bilettsølan sigst ganga væl.

Undirvísingarsíðan Snar hevur eina temasíðu um leikin, har Marianna Hoydal hevur gjørt undirvísingartilfar at brúka í føroyskum á miðnámi og í elstu flokkunum í fólkaskúlanum. Har verður eisini víst til eina aðra temasíðu um Shakespeare og, hvat hann er so kendur fyri øll hesi meir enn 400 árini.

Ein genial marknaðarføring, sum skakar í almenna rúminum í morgun, ristir okkum og ger okkum forvitin at frætta, hvat hetta er fyri nakað, óansæð hvussu grafiski larmurin er frammanundan við talvum og kassum í hesum opna ferðslurúmi. Lendislist sum marknaðarføring. Tað er genialt.