James Bond í Føroyum?

Fyrr í dag hoyrdist, at James Bond kemur higar at filma No time to die í Kalsoynni. Ája gott við tær, hugsaði eg, og sendi tankarnar til Dynamitt og sangin Vit vilja ongantíð doyggja, sum einsvæl kundi verið eyðkennissangurin, tá No time to die verður sýndur - í hvussu er her í landinum. Myndirnar tók Jógvan á Dul í morgun.

Greitt er, at henda brandgula tyrlan frá norska felagnum Nord Helicopters kom higar við Norrønu í dag. Óvattaðar søgur vilja vera við, at tyrlan skal brúkast í Kalsoynni at gera upptøkur til komandi James Bond filmin No time to die, sum verður frumsýndur í Havnar Bio hósdagin 2. apríl 2020.

Norska tyrlufelagið eigur 8 tyrlur av slagnum Eurocopter AS 350/H125 og eina EC130. Flotin er hin nýggjasti í Noregi, sigur Nord Helicopters á heimasíðuni. Tey hava í summar søkt um loyvi at filma á eini kendari norskari brúgv, har nógv brim er.

Gitt hevur verið um upptøkustøð, tí James Bond konseptið er hitt pengasterkasta innan film, tí tað kastar so nógvan pening av sær. Her er ein bretsk grein, sum nevnir hárreisandi bardagasenurnar, sum ein double ella stand in leikari, skal setast inn í fyri Daniel Craig í Kalsoynni, sum óváttaði tíðindi vilja vera við.

Her er eitt líknandi brot frá EuroNews, sum nýliga hevur fangað bilupptøkur úr tyrlu í eini fjallabygd í Italia.

Tað var flaggdagin, at kunngjørt varð av Goldeneye-plantasjuni á Jamaika, har Ian Fleming uppfann James Bond, hvar upptøkur verða gjørdar og hvør skal spæla saman við Daniel Craig í næsta James Bond filmi, sum tá hevði arbeiðsheitið Bond 25 og verður frumsýndur 2. apríl næsta ár undir heitinum No time to die. Ikki tí, rætta talið av Bond filmum í biografi er 27, men Eon Productions, sum nú eigur rættin til pengasterka vørumerkið James Bond, hevur ikki gjørt tveir av biograffilmunum, Casino Royale (1967) og Never Say Never Again (1983).

James Bond er bretskur njósnari, sum undur heitinum 007 arbeiðir fyri MI6. Tað var Ian Fleming (1908-1964), ið skapti figurin, sum Sean Connery, David Niven, George Lazenby, Roger Moore, Timothy Dalton, Pierce Brosnan og Daniel Craig higartil hava spælt.

Upptøkurnar til filmin No time to die eru byrjaðar, og leikstjóri er nú Cary Joji Fukunaga (f.1977), eftir at Danny Boyle fór av skútuni og meistarin Sam Mendes undan honum gavst eftir at hava gjørt tveir meistarligar filmar.

Fukunaga er úr California, pápin er av japanskari ætt og er føddur í fangalegu, sum amerikanarar gjørdu í USA at seta japanarar í eftir Pearl Harbour álopið undir krígnum. Mamman er av svenskari ætt, og møguliga er tað orsøkin til, at áhugin er kveiktur fyri Noregi og møguliga Føroyum sum location.

Men norska afturberingarskipanin, sum har er kallað insentivordningen, og er ein skattaavsláttarskipan, sum í mikroskopiskan mun eisini er til í Føroyum, er avgjørt ikki uttan týdning. Bergens Tidende vóru fyrstu at skriva um ætlaða filmin og norska sambandið. Tá skrivaði blaðið, at ”James Bond har snust på Norge tidligere, men valgte lokasjoner som ga større skatterabatter.” (4. desember 2018).

Fyrstu upptøkur eru langt síðani gjørdar har í landinum, og svenski David Dencik, sum í Danmark er danskur, hevur ein leiklut.

Mótleikarin hjá James Bond, bad ass antagonisturin, er Rami Malek, sum í ár vann Oscarvirðislønina fyri leiklutin sum Freddie Mercury. Navnið á leiklutinum er tó ikki kunngjørt.

Sambært Barbaru Broccoli, ið er framleiðari, byrjar søgan av nýggjum og á berum botni, tí James Bond er í feriu og nærum arbeiðsleysur:

“Bond has left active service and is enjoying a tranquil life in Jamaica. His peace is short-lived when his old friend Felix Leiter from the CIA turns up asking for help. The mission to rescue a kidnapped scientist turns out to be far more treacherous than expected, leading Bond onto the trail of a mysterious villain armed with dangerous new technology.”

Tað er banditturin Malek, sum setur gongd á søguna, skiltist á tíðindafundinum flaggdagin. Fleiri høvundar, minst fýra, hava verið um handritið innan upptøkurnar byrjaðu.

Aðrir leikarar í No time to die eru Ralph Fiennes, Léa Seydoux og Naomi Harris, sum vit hava sæð áður, og nýggir leikarar eru Ana de Armas, sum var í Blade Runner 2049, Dali Benssalah (Nox), David Dencik (Tinker Tailor Soldier Spy), Lashana Lynch (Captain Marvel), Billy Magnussen (Aladdin) og altso Rami Malek (Bohemian Rhapsody).

Umframt Noreg sum location er vissa fingin fyri, at Skotland, Italia og Jamaika sleppa við í nýggja James Bond filmin, sum føroyingar kunnu síggja 2. apríl 2020 - kanska við einum farra av grønu líðunum í Kalsoynni.

Vælkomin í Limbo

Her er inngangurin hjá Doru Tiberiu Á Torvlaðnum til filmin TRANSIT, sum Filmsfelagið vísti í kvøld. Doru er úr Bukarest í Rumenia, men býr í Havn, har hann er giftur við Guðrið Poulsen. Hann kom higar í 1989 og tey hava júst havt 30 ára brúdleypsdag, Pearl Wedding.

Eitt sindur um at slíta seg leysan úr tí elskaða, men fyri teg persónliga hóttandi pláss, á veg til eitt idealiserað symbol uppá frælsi og tryggleika.

At vera í limbo

Fyrst vil eg takka fyri, at eg eri boðin at siga nøkur orð um mína fatan av hugtakinum limbo.
Á elektronisku miðlunum eri eg presenteraður sum útróðarmaður, so eg havi haft eitt sindur av trupulleikum við, hvat eg skuldi fara í, oljudans ella butterfly.
Men eg eri ordiliga glaður fyri at búgva í einum landi, har ein fiskimaður kann introdusera ein, vónandi, fínan, eksistensiellan film, og ikki skal presentera fyrimunir og vansar við fiskidagaskipan versus kvotaskipan.

Føroyingar hava haft eitt sterkt forhold til limbo.
Harra Pál í Barbara hjá Jørgen Frantz Jacobsen missir sjóvarfallið og verður veðurfastur í mykinesi ein heilan vetur, fyri at kunna doypa eitt enn óføtt barn, sum annars kundi endað í limbo.

Limbo kann vera útloyst av mongum tragedium ella órættvísi, lítlar ella stórar, sum man ofta einki veit um. Tað kann vera ein hjúnarskilnaður, at missa starvið av órøttum, ella ting nógv verri enn tað.

Eydnan er ein almenn kensla, sorgin er persónlig og privat.

Flóttar

Vit eru øll flóttar, immigrantar ella refugees. Uppá eitt ella annað tíðspunkt í okkara søgu, er ein av okkara forfedrum fluttur undan kríggi, undan religiøsari forfylging, undan politiskari forfylging, undan neyð, undan eldi ella vatnflóð.

Vit hava øll uppá eitt ella annað tíðspunkt í ættarsøguni verðið noydd at flýggja. Abbi mín var ein immigrantur úr Sicilia. Hann endaði sínar dagar í eini arbeiðslegu í Sibiriu. Eg eri ein politiskur refugee av uppruna, so eg havi upplivað uppá fyrstu hond, hvat tað vil siga at vera í transit, ella limbo.

Tú hevur mist alt, títt land, tína familju, tína mentan, títt mál, tú hevur upplivað títt persónliga Hiroshima.

Aftan á at katastrofan í tínum lívi er inntroffin, steðgar tú ofta í einum aldudali, einum ongamannalandi - einum limbo.

Orsøkirnar kunnu vera so nógvar. Grensir, byrokrati, tín egna innara avmarking at fara víðari. Tað er ofta í einum fremmandum landi, har tú ikki dugir málið, og um tú kanska dugir málið, fatar tú ikki samanhangin í orðunum.

Tú kennir ikki systemið, tú ert uttan fyri, og tú flytir teg fram uttan at vita hví.

Tú kann vakna upp í einum býi sum Barcelona, vera í tómgongd, bíðandi eftir at sleppa víðari til eitt fjarskotið kontinent, droymandi um eina sandstrond í sólini. Tú ert í einum av glaðastu býunum í verðini, men tað slær ikki í gjøgnum hjá tær, henda gleðin virkar næstan obscene.

Tú svevur um náttina á einum herbergi hjá katólsku kirkjuni, og um morgunin verður tú settur á gøtuna. Tú gongur framvið skrivstovuna hjá Amnesty International, har tú ert ein sak, tú fer framvið hjá United Nations High Commision for refugees at vita, um nakað nýtt er um títt visa. Tú keypir tær eina fløsku av víni, sum tú munnar tær á gjøgnum dagin, leggur teg á ein bonk við havið, sama bonk og sama hav, hvønn dag. Og um kvøldarnar fert tú aftur til katólska herbergið saman við alheimsins einglum. Meðan tú bíðar. Dag aftan á dag, viku aftaná viku, mánað aftan á mánað. Tú følir teg deyðiliga særdan, og tað kennist sum at leggja seg aftur á í einum flógvum baðikari, sum bedøvar tíni sár eina løtu, tú veit at tað blívur kalt og pínan kemur aftur, men nú ert tú numb. Tín heili steðgar upp, hann fer niður á basisfunktiónir og tú kanst bara hugsa nakrar tímar fram, tí um tú sært ta ómetaligu støddina av tínari støðu, so er tað ikki til at halda út. Tú ert sum í eini tunell, har inngongdin er rapað, samstundis sum ljósið í hinum endanum fánar burtur. Lovaða landið blívur ein hvørvisjón.

Tú ert nú í limbo.
Welcome to Transit.

Doru Tiberiu Á Torvlaðnum

Bankatoskur á heysti

Í túninum uttanfyri Barbara Fish House síggjast frá vinstru Johan Mortensen, hugbirtari og íverksetari, Ingvard Joensen, stjóri í Tavuni í Leirvík, John Mikkelsen, matstovuleiðari heima í Havn og Ólavur Sjúrðarberg, sum umframt at vera línumaður eisini er fyrrverandi skúlastjóri í Leirvík og formaður í Grindamannafelagnum.

Á níggjunda ári hava Ingvard og Ólavur verið mentorar og lagt kokkunum lag á at kryvja, skera og hagreiða toskin og fiskin, sum havrannsóknarskipið Magnus Heinason hevur veitt á regluligu kanningarferðunum á Føroya Banka.

Tað var týsmorgunin, at aldrandi havrannsóknarskipið Magnus Heinason kom á Eystaru Bryggju í Havn við bankatoski, sum í ensku orðabókini verður frámerktur sum large cod. Kanningarleiðarin, Petur Steingrund, segði, at teir fingu væl av hýsu og meira av toski enn á fyrru kanningarferðunum, hóast nøgdin framvegis er lítil í mun til fyrr í tíðini. - Toskurin er nú komin upp á sama støðið, sum tá hann var ringast fyri í teim góðu árunum, sigur Ólavur Sjúrðarberg við borðið í Barbara Fish House. Støddirnar eru góðar, fiskurin er væl í holdum, og tað er nógv nebbasild á Føroya Banka.

Undir yvirskriftini Føroya Banki á heysti borðreiða matstovurnar Barbara, Fútastova, Áarstova og Koks við tí tilfeingi, sum ikki er minni enn gastronomiskir gimsteinar. Heilt ítøkiliga 60 toskar og 50 hýsur av Føroya Banka í vikuni. Feskari verður tað ikki.



Fryntligu kokkarnir, ið eisini høvdu skorið Bankaveiðuna upp, vóru Johan Petersen, sum er útlærdur kokkur, og John Eli Kristmundson, sum er lærlingur, og sæst til høgru.

Tær báðar Julia Carlsson og Annika Repond Sørensen gingu John Mikkelsen til handa, borðreiddu fyri okkum og greiddu frá um allar seks rættirnar og vínið, sum skonkt varð afturvið. Eitt tænastulið, sum tryggjar eitt høgt støði og eina minnisríka uppliving á eini altjóða fiskamatstovu mitt í Havn.

Fyrst er eitt vælkomuglas við perlandi spanskum cava frá Bodegas Naveran í Barcelona, einki minni enn teirra úrvalscava við heitinum Grande Dame, siga Annika og John, meðan púturnar við føroyskum stjørnumynstri hómast upp móti hvíttaða múrinum aftanfyri. Her er eingin tilvild, men hvør smálutur er hugsaður inn í norðuratlantisku upplivingina, sum greinar seg út í øll siðsøgulig fiskasambond, ið hava lagt støði undir núverandi matstovuvinnuna, sum týðuliga dregur ferðafólk til sín. Tað er sjón fyri søgn, so hvørt hurðin gongur, og fremmand tungumál hoyrast.

Fyrsti av seks borðiskum er Ceviche, tað er bankatoskur, sum er lakaður í sitrón, við salsa, koriander, myntu og sitrón granite omaná. Svalligt og rátt undirkast, beint av Bankanum, men við smakki úr Latínamerika, haðani rætturin stavar, og heitið sigst verða úr Inkamálinum quecha í Andesfjøllum. Afturvið verður skonkt hvítvín úr Galisia, Albarino frá Bodegas Fefinanes, Rias Baixas. So er havið sett í karm og matskráin er sannførandi storytelling og gastronomiskt avrik. So langt eru vit komin at eta fisk, eisini úti.

Annar forrættur í røðini er lippur av feskum Bankatoski. Ein vøra, sum egnar seg sjáldsama væl, bæði sum sushi og eisini í hesi røð. Á borðiskinum afturvið er grønmeti, sum er spísskál og gularót heiman av Sandi við Múlaosti omaná. Afturvið er portugisiskt vín, Quinta Ameal, úr Loureiro drúvuni.

Triði rættur í hesi sannførandi symfoni í seks satsum av Bankanum, er varisliga dampað hýsa við puré úr graskari og leyki omaná. Einfalt og við smakkfyllu, sum einki annað vit higartil hava smakkað. Hýsa er greitt ein undirmettur fiskur, eru vit samd um við borðið. Fastari í kjøtinum enn hvíti góðskutoskurin, sum eisini er framúr til kalvasalat, hýsan. Og Ólavur hevur tað uppáhald, at hon skal ikki kókast longri, enn at tú tríggjar ferðir kanst siga "Soðin er seiður, kókaður murtur, tak hann upp úr og ber hann burtur". Tríggjar ferðir. So er kókað. Hurðin gongur og útlendingar spyrja um pláss. Um ein tíma er pláss, og John vísir teimum inn til Mikkeler í grannahúsinum. Tá tímin er farin koma ferðamennirnir aftur. Teir hava investerað í at fáa hesa uppliving við í hugaskjáttuna innan teir flúgva heim aftur í morgin. Eg eri errin av útboðnum og tænastustøðinum, sum ikki bara fremmandafólkið, men eisini vit kunnu kunnu njóta gott av. Tað er ein góð hjáveiða, sum vit nú sita og njóta. So verða tankarnir brotnir av, tí nú kemur hvítvín Finca Racon frá Tomas Cuisine, sum John sigur mær er ein fatlagra Macabeu drúva frá Costes Del Segre.

Nú kemur fjórða servering, sum er høvuðsrætturin. Tað er fiskasúpan úr kannu við tí feskasta Bankatoski, sum til er, og so purrum, fennikel og rækjum afturvið. Toskin leggja vit sjálvi niður í súpanina, so máltíðin verður samskiftandi interaktiv kring borðið. Vínið er As Sortes, Rafael Palacios, sum er úr Godello drúvuni úr Valdeorras í Galisia. Vælvalt til høvið eins og hini úrvalsvínini, sum skifta í smakkstyrki, fyllu og turrleika. Framúr.

Vit skifta orð um drúgva saltfiskatúrin hjá Sjóløvuni hjá N.J.Mortensen í 1917 og Otariu hjá Thomsen sama summar, og hvussu alt tá fór upp í brennivin, tí heimurin hevði so nógv at bjóða. Rókur Tummasarson sigur, at "mest sannlíkt var sluppin fyrst í Barcelona, ella í øðrum sponskum býi við eini klippfiskalast, áðrenn leiðin gekk til Santa Pola eftir havsalti, sum býurin hevur framleitt í øldir. Men okkurt gekk ikki eftir ætlan, og nógvar eru søgurnar um, hvussu skilið var av tvøramonnunum í Spania. Hvussu nógv er í hesum søgum er vónleyst at eftirkanna, men neyvan er nakar ivi um, at høvuðsorsøkin til at ferðin hjá Sjóløvuni gjørdist so drúgv, var rúsdrekka og at menn komu í skuld. Møguliga hevur skiparin gjørt sum skiparin á skonnartini Otariu hjá Thomsen, sum var í líknandi støðu sama summarið í Barcelona. Hann fall í drukk og tók meira pening út frá danska konsulatinum enn dekningur var fyri, og slapp tí ikki at halda leiðina fram. Og endin var, at Thomsen mátti selja skipið. N. J. Mortensen loysti tó ikki málið á henda hátt. Tað sigst, at danskir myndugleikar vórðu bidnir um hjálp, og tá teir komu til Sjóløvuna sótu menn á dekkinum við vínfløskum og rullaðu appilsinur sínámillum. Rigningur var ongin, tí hann var seldur til tess at útvega pening til dagsins uppihald, eins og teir høvdu selt skipshundin fleiri ferðir, men á onkran løgnan hátt, fann hann altíð oman aftur á skipið. Sambært siglingarsøguni førdi ein skipari av Eiði, sum ikki hevði verið í Føroyum í áratíggjur, Sjóløvuna heim til Føroyar. Tvørafólk hava sagt frá, at tá manningin á Sjóløvuni endiliga var heimkomin, vóru menn hildnir fyri gjøldur, og serliga skiparin sigst at hava verið happaður, umframt at hann kom í stóra skuld av ferðini. Menn, sum vóru við Sjóløvuni tosaðu helst ikki um ferðina, men í vertskapi kom tó fyri, at teir fóru undir at syngja og tosa á sponskum máli. Eisini ber til at syngja um Sjóløvuna á føroyskum máli, tí hildiđ verđur, at H.A Djurhuus fekk íblástur til yrkingina “Brita á fløttu” frá hesi hending."

Nú bróta Annika og Julia av, tí vit eru komin til fimta rættin, sum er  karamellísur, sjokoláta ganache og krystaliserað hvít sjokoláta. Í gløsini fáa vit nú tjúkt og myrkt sjerri, Don Pedro Ximenez 1987, Toro Albala, Jerez Andalucia.

So er sætti og endaliga lokandi rætturin á matskránni, sum er kaffi við Petit Four og Le Panto Brandy Gran Reserva, Gonzalo Byass í gløsini.

Grannaverturin í Mikkeler heilsar uppá, og heldur, at vit skulu runda drúgvu máltíðina av við eini heimabryggjaðari La Serenita í eyðkenda bjórglasinum á stilki. 

Ein hugfarslig máltíð kring eitt mettað fiskaborð er komin at enda, og vit fara í Irish Pub at fáa um endan á pubbkvissini hetta fríggjakvøld hin trettanda. Veit ikki um tað er júst tí, at dagurin er hin trettandi, men fyrsta eg hoyri sangaran bjóða er ein maltraktering av kendasta sanginum hjá Neil Diamond, fremsta poppskaldinum í verðini. Hóast framførslan ikki er eftir mínum hugi, men meira til týsku bierstube traditiónina, má eg sanna, at Havnin er ein metropolur, ið hevur alt at bjóða. 

Manga takk fyri skiftið - og veiðuna!

Føroyakortið

So er Føroyakortið hjá Námi aftur at fáa í nýggjari lamineraðari útgávu, sum Føroyaprent hevur prentað og givið rættar litir eftir kønari vegleiðing frá Inga Joensen, sum teknaði fyrsta Føroyakort í fyrsta føroyska atlasinum, Heimsatlas, sum kom í 1993 og er mest selda bók í Føroyum, tá vit síggja burtur frá Bíbliuni.

Upprunaliga var tað Rói Højgaard, sum teknaði kortið til Atlas til heim og skúla (Nám 2014), meðan han arbeiddi á Føroya Dátu Savni, sum nú er lagt undir Umhvørvisstovuna, har øll føroyakort verða goymd og umsitin í besta samstarvi við Óluvu Mariu Højgaard.

Á nýggja dagførd Føroyakortinum síggjast báðir tunnlarnir, sum eru í gerð, hann inn í Eysturoynna og hann suður í Sandoynna. Nýtt er eisini at Skálabotnur nú eitur Skálafjørður, so sum Staðarnavnanevndin hevur ásett eftir galdandi reglum.

Av nýggjum kann nevnast útfyllingin sunnan fyri ánna inni á Sundi og tey bæði hotellini, sum eru í gerð í Havn.

Annars er alt sum fyrstu ferð tá kortið kom út í 2014. Hetta er triðja dagføring, sum verður prentað. Tí stendur árstalið ovast í vinstra horni. Nýggjasta er altso 2019.

Enn sum áður kann kortið brúkast sum dúkur á spísiborðinum, eisini til at tekna á í barnagarði og skúla, tá børnini fara at ferðast í landinum og kanska skulu læra seg vegin til ferðamálið, og annars at tosa um bygdir og oyggjar.

Hetta Føroyakortið er tað einasta, har sjógvurin eisini er teknaður við røttu dýpunum.

Kristianna Poulsen tók myndina á Bókamiðsøluni, har Føroyakortið eins og allar aðrar bøkur eru á goymslu.

Ljóskeldur

Hósdagin í farnu viku byrjaði kringvarpsfotografurin Bjarni Árting Rubeksen at leggja myndir út á Facebook, har hann hevur fylgt og enn fylgir politisku samgongusamráðingunum eftir løgtingsvalið. Nýggjastu myndir eru frá mánadegnum í gjár.

Nú hevur Kringvarpið lagt myndirnar út á teirra heimasíðu, so øll kunnu fylgja við, síggja og uppliva myndirnar. Tí ein mynd er ikki bara tað avmálda knips, sum tú gjørt í eini handavending við iPhonini ella tí, sum fyri hondini er, tá onkur stendur framman fyri tær og ger okkurt forvitnisligt, sum kanska verður søguligt, tí tað ikki ber til at endurtaka.

Myndatøka er at steðga heiminum, at steðga søguni, at steðga ferðini og lata okkum síggja løtuna, grundfesta í tí liti og ljósi, sum er til handa.

Meistaraverkið, tí tað er tað, er ljóskeldan í hvørjum einstøkum føri hjá Bjarna. Ljósið, sum natúrliga er til staðar, heita peruljósið, sum krýpir upp við bakvegginum og skapar dýpd og rúmklang, meðan hangandi perur kasta ljós á hvítu borðplátuna, so andlitið, sum omanfyri, verður upplýst, meðan kalda dagsljósið fellir inn gjøgnum gluggan, sum er uttanfyri myndina, og kastar ljós á bakgrund ella beint á myndaevnið, alt eftir hvar fotografurin velur at standa.

Kanska vil hann eisini siga okkurt serstakt, til dømis undir eini søguligari vetrardrápsmynd úr víkingatíðini, sum norski Nils Berglien (1853-1928) málaði í 1898, meðan løtan darrar í sekundinum og sleppur at liggja leingi á, tí politikarin er hugsunarsamur frammanfyri útvarpsmikrofonini. Hetta er álvarsamt og krevur umhugsni, tí ábyrgdin er so stór, at sjálvt ervaljósið úr tungu loftslampuni er slókt, tí gerandisljósið brýtur sær veg inn frá vinstru og niður á køldu borðplátuna. Ein lagnustund.

Løgtingsstjórin, sum vit síggja úr erva, er hugsunarsamur, kanska í døpurhuga, og vónleysu málningarnir á bakvegginum gera ikki byrðuna lættari at bera, hvussu ljósir og organiskir veggir og gólv eru. Eygnabráð, hendur og beinstøða undirstrika løtuna.

Ymiskt er, hvussu ymsu floksumboðini hepnast at verða fangaði og sett inn í myndakarmin, men Sambandsflokkurin er tann einasti, sum bjóðar kvinnum inn í myndina, eisini úr øðrum flokkum. Ein sjáldsama væleydnað positioning hjá Sambandsflokkinum. Hóast tvær almennar nevndir eru settar við fimtan umboðum, skrivarum og varalimum at tryggja eina kynsjavnari luttøku í lands- og kommunupolitikki, er støðan katastrofal og munandi verri nú enn á løgtingsvalinum undan. Her hevur eingin gjøgnumslagskraft verið hjá nevndunum, sum ikki tykjast hava neyðuga førleikan at flyta fastfryst viðurskifti.

Ymiskt er eisini, hvussu glógvandi eygu, høka, nøs og rukkur í pannu kunnu fangast og haldast føst í løtuni, sum myndatólið tók og goymdi til ævigar tíðir. Tá innlagda søgan er unikk og ikki til at taka feil av, so er bara at bíða eftir rætta ljósinum, stilla inn og taka. So er søgan, næstan ein kærleikssøga, bundin millum fotografin og myndaevnið. Til okkum at njóta.

At politikarar eisini hava eitt morgunhjarta av gulli kann ganga fram úr journalistiskum myndareportasjum sum hesari hjá Bjarna. Higartil eru Fólkafloksmenn teir bjartastu, millum annað hesir, sum møtast í heitum ljósi í køkinum at skifta orð um eitthvørt gott og stuttligt. Vónin um at smákøkurnar eru góðar, hon er í hvussu er bjørt og góð, meðan bíðað verður. Ljóskeldan, og heita andlitið mitt fyri, sigur okkum tað.

Alttilølluppáeingang

Í morgun hoyrdi eg Útvarpið siga frá um nýggja Gøtuskipið Gitte Henning1, sum í einum háli kann fáa fýrahundrað tons. Bara soleiðis í einum slurki.

Fýrahundraðtonsíeinumtáegtímioghavigjørtmegút.

Samstundis fái eg at vita at barnaútvarpið er ikki komi úr feriu enn, so nú fáa vit tónleikfyriølluppáeingangeinamánamorgunsmorgunstund.

Ja, ikki sannheit, tað er eitt sundur trunkerað og trupult at røkka og náa inn til øll uppá eingang.

Tann tíðin er farin. Tíðin tá postmaðurin við einari skjáttu kom við øllum til øll í einari útbering í einum distrikti ein Gudagivnandag, sum Ludvig segði.

Tann tíðin er farin.

Tí velja vit tað, sum flestu kunnu kaperað uttan at fáa tannkremið í rangastrúpan, so alt verður spruttað upp á speglið. So sosialrealistiskt vildi eg ikki at morguntoilettið skuldi verða afturvið Útvarpinum í morgun.

Fyrst norski Grieg við morningmood’inum og síðan okkara egni Martin við Morgun – hann høvdu vit longu hoyrt undir morgunlestrinum við meistarliga sálminum Uttan teg – og so Trøllapætur við eitttveytrísoetavitmorgunsanginum.

Ogsoerutíðindi.

Eg plagdi at halda, at Útvarpið eigur at senda á tveimum rásum. Einari undirhalds- og ítróttarás, og so einari alment dannandi útvarpsrás við smalri sendingum.

So eigur Útvarpið allan marknaðin í heimsins fremsta útvarpslandi. Tað er tað.

Men hvørt til sína tíð og ikki alt í senn.

Og so slettis ikki sum podkast við deyðum produktum at sløða út á heimrustina til onkran at taka fram ein illveðursdag tá tey keða seg.

Nei, dynamikkur og sannførandi savningarmegi her og nú.

Tað er tað.

Savningarmegi

Nú gevst hann, ímyndin av einum sonnum og slitsterkum akkersmanni í landsins førandi tíðindasending í sjónvarpi, Johnsigurd í Degi og Viku. Perman á skúlabókini um fjølmiðlar og á forsíðuni á dagsins Sosiali. Ein tjóðarsavnandi ímynd, sum er trygg og slitsterk, sjálvt tá heimligu tíðindini fáa óvæntaða vend, sum kann verða torskild hjá meiniga føroyinginum at fata, tíansheldur at hava eina meining um.

Hann, Sigrún og Bogi verða nú loyst av og yngri kreftir koma til eftir nýggjum skipanum. Frálíkt tekin um ein stovn, sum stillført arbeiðir við sær sjálvum, okkum at frama.

Tó, einki er sum at hoyra gamlar útvarpssendingar. Endursendar matsendingar frá kreppuárunum, tá eg sjálvur stóð á høvdinum og gjørdi Náttarravnssendingar, og sum júst í morgun, nú eg lurti eftir fuglaláti omaná morgunlesturin, og so við mergjaðum fosturlandsangi, meðan Johan gongur í fjøllunum og er skóti um ups og ás. Eitt konsept, sum eg enntá minnist frá Janusi Mohr langt, langt undan Johan.

Halt kjaft sum eg eri blivin gamal. Og halt kjaft sum útvarpið er stadnað, skránað og skropnað. Tað er bara uppteljingin á Hálsi í Havn eftir valið, ja hvat sum helst val, sum er enn meira afturhorvandi í vitanar- og samskiftissamfelagnum.

Meðan sjónvarpsverturin, oftast Sigrún, av einslistum roynir at siga okkum okkurt um gongdina í uppteljingunum langt, langt eftir at høvuðsstaðarhurðarnar eru latnar aftur, so yppa øll starvsfólkini hjá kommununi og valstýrinum øksl, og bara ganga framvið og eru demonstrativt ó-servicemindaði.

Slíkur atburður hoyrir ikki heima í nútíðarsamfelagnum, og so slettis ikki tá ein almannamiðil er til staðar. Úti á bygd eru tey ikki so forstokkaði sum í Havn, tá umræður at siga frá um valið í samskiftandi vitanarsamfelagnum, sum er støðið undir almannamiðilinum.

Men nú verður lukkutíð boðað frá nýggjum í Kringvarpinum. Tað sigur Ivan við morgunsendingina. Flaggskipið og andlitið úteftir og inneftir er Dagur og Vika, sum verður enduskoðað og styrkt, fokus verður onkuntíð á eitt evni, nýtt studio verður bygt, redaktørur og vertur skulu smelta saman í ein leiklut, eitt ferðalið fer til arbeiðis og skal levara – ja, levera – úr einum Kringvarpsbili hvønn arbeiðsdag í vikuni, tí beinleiðis senditøkni skal í størri mun verða nýtt.

Hvat Degi og Viku viðvíkur ynski eg mær bara at allir dagar verða tíðindadagar, serliga sunnukvøld.

Dagur og Vika eigur at verða ein redaktionell eind, sum kann spæla út fyri hvørjar 24 tímar og siga okkum, hvat er hent. Sjónarringurin skal aldri verða longur burturi enn 24 tímar. Tað er mítt ynski á hasari fjølmiðlakontu.

- Vit skulu menna tað savningarmegi, sum hesin stovnurin og Dagur og Vika eru, sigur Ivan í morgunsendingini, og lovar, at tað fer at hoyrast í ein ávísan mun frá mánaðarskiftinum september-oktober.

Hóast upp móti helvtini av sendingunum í gamla Útvarpinum komu frá fríyrkisfólki, er tað ikki fyrr enn nú, at somu ella líknandi sendingar hava verið bodnar út í almennari lisitatión. Tað er frámúr. Men einasta nýskapandi sending eg havi varnast er Pressan hjá Øssuri í Útvarpinum fríggjamorgnar. Hinar sendingarnar eru ikki nýskapandi sum sendingar, men í selektivum fokusi eru tær áhugaverdar, tí tær eru so smalsporaðar, at tað ofta verður komiskt, kanska ófrívilliga komiskt.

Havi altíð sagt og tvíhaldi enn um at Føroyar er eitt útvarpsland burturav. Tí gleðir tað meg, at Ivan fer at styrkja útvarpsskránna við høvuðsdenti á tíman millum 17 og 18, við hvestum aktualitetssendingum, eftir okkara arbeiðstíð og innan okkara nátturða. Tað er savningarmegi. Akkurát sum í tí gamla samfelagnum, bara tað ikki verður ov feudalt. Útvarpið er uppá gott og ilt karmurin um tað samfelagið.

Hetta er fyrsta av fleiri menningarstigum, at aktuelt verður ment, lovar Ivan og nevnir dokumentarar og eina undirhaldssending, sum eftir ársskiftið verður fyri alt húskið.

- Vit skulu duga betur at greiða frá um aktuelt í samfelagnum. Fýra tilboð um mentanartilfar eru komin inn og her er potentiali, sigur Ivan uttan at avdúka nakað.

Men hann nevnir eisini gomlu avbjóðingina hjá øllum heimsins almannamiðlum, tey ungu, sum als ikki brúka vanligu miðlarnar av public service og tjóðarbyggjandi slagnum, og tí eru trupul at finna og røkka.

- Teimum fara vit at geva eitt tilboð, til dømis ungdómsdokumentarar, í eini sending úr stóru høllini, har samstarvað verður við miðnámsskúlar, og vit fara at vísa føroyskar filmar mótvegis útlendskum filmum og ráki, eisini við kriktiskum ummælum av Netflix og HBO, sigur Ivan, sum kanska er ov mjúkur og bleytur av sær mótvegis innlendskum kritikki av sama miðlatilfari, tí innlendska, sum hevur lyndi til at hvørva í sussi, meir enn so av tí sjálvsmakkandi slagnum.

Heimasíðan hjá Kringvarpinum er eisini ein raðfesting, men hon er ikki við í hesi fyrstu ætlan, sigur Ivan. Ofta havi eg hildið, at heimasíðan er avgjørt veikasti og mest heimleysi liður hjá Kringvarpinum, so veikur, at eg onkuntíð, og tað er ikki sjálvdan, ynski at hon ikki var har.

- So skjótt vit megna at fáa studiosendingina til ung, so byrjar hon, lovar Ivan. Og tað er vegurin at ganga. Róliga at seta við og aldri kvetta á stokkinum. At øll framdrift byggir á tað hevdvunna úr heimligu Kringvarpssøguni. Tað er fyrsta treyt fyri savningarmegi innanfyri og uttanfyri Kringvarpsmúrarnar.

Takk fyri vaktina, akkersmenn og akkerskvinnur!

Heimurin hitnar

Samstundis sum vit síðan aldarskiftið hava dyrkað eina føroyska matgerðarlist, sum aftur byggir á gamla hevd, rávørur og tilgerð, hava veðurlagskanningar verið gjørdar, sum eintýðugt benda á at heimurin hitnar.

- Føroyar fara nú eisini at kenna árinið av mannaskaptum veðurlagsbroytingum, sigur Johan Mortensen, ið er ein av fyrireikarunum av ókeypis tiltakinum Heimurin hitnar, sum verður í høllini í Norðurlandahúsinum 12. september kl 19:30.

Høvuðsstuðul er Hiddenfjord, sum eisini bjóðar laks. Herrópið hjá alifyritøkuni er Raised in the Wild. Eitt herróp, sum ikki er beint fram, men skapar og hvessir tankar millum aling og náttúru, menniskja og maskinu, tað mannaskapta og tað órørda.

- Vit bjóða til eitt áhugavert kvøld, har vit vísa á, hvat vit kunnu hava í væntu, sigur Johan, og heldur fram eitt gastronomiskt framtíðarscenario, sum skjótt kann gerast veruleiki.

- Verður skeripkjøt og ræst kjøt ein saga blot um nøkur ár, og hvørvur toskurin av hita, og fer ikki at bera til at ala á firðunum, spyr Johan í ramasta álvara, nú Magnus Heinason ger klárt at fara út á Føroyabanka og fer at avreiða bankatosk, Føroya fremsta gourmet tilfeingi, júst meðan tiltakið er.

Í dag eru tey seytjan Heimsmálini hjá ST komin inn í føroysku skúlastovurnar og serligt ljós hevur verið varpað á fjúrtanda heimsmálið, sum er um lívið í havinum. Beint nú boðar Nám til kapping í skúlunum at gera egnan stuttfilm um Heimsmálini við stórum vinningi til flokkin, 30.000 krónur, og at sleppa at vísa vinnarafilmin í Kringvarpinum, so øll síggja. Tí hetta er eitt mál, ið viðvíkur okkum øllum. 

Bogi Hansen, havfrøðingur, hevur havt fyrilestrar um havið og veðurlagsboytingar í Útvarpinum longu í 1970’unum, og seinni hevur hann skrivað bøkur um havið og veðurlagsbroytingar, sum Skúlabókagrunnurin og seinni Nam gav út. Eitt virksemi, sum í 2001 gav honum virðisløn M.A.Jacobsens fyri yrkisbókmentir og í 2006 Umhvørvisvirðisløn Norðurlandaráðsins.

Í 2013 skrivar Havstovan um nýggja kanning hjá altjóða veðurlagsnevndini (IPCC), sum í høvuðsheitum sigur tað sama sum fyrra kanningin í 2007 - ivin er bara minkaður. Jørðin er hitnað nógv seinastu hálvu øldina, og nú er ógvuliga lítil ivi um, at hetta stavar frá brenning av olju, koli og gassi og øðrum av mannaávum, sigur Havstovan í 2013 og ger vart við, at menniskjan eigur sín stóra lut í, at havið fløðir, at ísurin bráðnar, at glopraregn og hitabylgjur eru vorðin meiri ógvislig í støðum. Tann størsta óvissan er, hvat vit menniskju fara at gera. Um tað eydnast heimsins stjórnum heilt skjótt at avmarka útlátið av koldioxidi og øðrum dálkandi evnum, hitnar jørðin sum heild kanska bara eitt stig aftrat, tó at tað verður ymiskt ymsastaðni. Heldur verandi gongd við ótálmaðum útláti hinvegin fram, verður upphitingin nógv størri. Havstovan sigur, at mest er líkt til, at havleiðirnar kring Føroyar fara at hitna. Hetta er tó ringt at siga við vissu, tí okkara veðurlag er so ávirkað av vindi og streymunum, sum reka fram við okkum.

Við støði í hesi gransking verður ókeypis tiltakið Heimurin hitnar í Høllini í Norðurlandahúsinum hin 12. september. Umframt Boga Hansen, havfrøðing, fara hesir at hava fyrilestrar við einum føroyskum vinkli við støði í hækkandi hita á okkara leiðum:

Jens Hesselbjerg Christensen, Professari : Klimaforandringer og klimamål: Hvor står vi? Hvor går vejen hen? - den færøske vinkel.
Petur Steingrund, Fiskifrøðingur : Er Toskurin undir Føroyum ávirkaður av alheims upphiting
Ólavur S Dalsgarð, Stjórnmálafrøðingur : Tillaginarætlanir at tálma avleiðingum av veðurlagsbroytingum
Sjúrður Hammer, Fuglafrøðingur : Veðurlagsbroytingar úr Fuglaperspektivi
Bogi Hansen, Havfrøðingur : Veðurlagsbroytingar og Føroyar

MA-RA-DO-NA

Ole Wich tók myndirnar av Suna Merkistein, tá hann innleiddi sýningina við spildurnýggja heimildarfilminum "Diego Maradona" í Filmsfelagnum mikukvøldið 4. september 2019. Formaðurin í Filmsfelagnum heldur ljósinum.

Her er inngangurin hjá Suna Merkistein:

MA-RA-DO-NA

Eg havi altíð hildið, at tað er okkurt stórbært og máttmikið, sum logar uppi við hesum navninum. Tá ið tað fyri mongum árum síðani frættist um henda nýggja fótbóltsúrmælingin, tóktist tað onkursvegna so sjálvsagt, at hann skuldi eita Maradona. Vit bíðaðu eftir honum. Ótolnaðust at síggja hann. Øll vóru paff, tá ið tey sóu hann dusa sær á argentinska ungdómslandsliðnum, sum vann heimsmeistaraheitið í 1979. Tíðindini um henda nýggja gandakallin gingu sum rótasúpan. Á sumri í 1980 spældi argentinska A-landsliðið, sum tá var heimsmeistari, fleiri venjingardystir í Evropa. Allastaðni var slotað og forvitnast um nýggja gimsteinin, sum nú var komin upp á vaksnamannaliði sum 18 ára gamal. Vit vóru longu kunnugir um argentinska úrmælingin, men brøgdini, ið hann segðist kundi útinna, vóru okkum øllum ein afturlatin heimur. Mangur sigur frá Ólavi kongi, og hevur ikki sæð hann! Útlendskur fótbóltur var nakað, sum tú las um, ella lurtaði í útvarpi eftir, ikki nakað, sum tú sást.

Hugsa vit um dagsins samskiftistøkni, valdaði sonn steinøld tey árini. Internet vóru vit lukkuliga óvitandi um, men við nýggja Sjónvarpsfelagnum, sum tók síni fyrstu stetlandi fet í Føroyum í 1979, var ein gluggi út í heim gloppaður. Vikugamlir fótbóltsdystir, sum Danmarks Radio sendi úr Onglandi, vórðu vístir í Føroyum. Hetta kendist sum ein opinbering. Dýrar videomaskinur og VHS-bond vórðu keypt, soleiðis at tú kundi taka upp hesar dystir heima við hús. Nógvir bygdu upp sítt egna privata fótbóltssavn fyrst í 80-unum. Soleiðis fóru føroyingar at kjósa sær síni yndislið í Onglandi - Liverpool, Manchester United, Arsenal, Tottenham o.s.fr.

Tá í tíðini mannaðu mest bara bretar tey ensku liðini. Globaliseringin - og við henni vinnuliga kollveltingin á fótbóltsøkinum sum vit kenna hana í dag við fremmandum spælarum á øllum teimum bestu liðunum - var ongan veg komin fyri fjøruti árum síðani. Vit máttu tí brynja okkum við toli til 1982, tá Spania fór at hýsa endaspælinum í heimsmeistarakappingini í fótbólti. Teir dystirnir fóru allir at verða vístir í Føroyum - ikki beinleiðis, men dagin eftir. Bandið skuldi fyrst við flogpostinum úr Danmark til Føroyar. Men vit lurtaðu beinleiðis. BBC var álitið, men Útvarp Føroya samsendi við svenska útvarpið úr Spania. Og tá ið eyðkenda djúpa røddin á svenska fótbóltsfrásøgumanninum kom ígjøgnum frá setanardystinum millum Argentina og Belgia á Camp Nou í Barcelona fingu vit á fyrsta sinni argentinska gandakallin inn í okkara stovur.

Tað fór næstan kalt niður eftir bakinum á mær, tá ið svenski frásøgumaðurin hetta summarkvøldið næstan messandi kunngjørdi okkum tann nýggja Messias, sum nú var stigin upp á tann heilt stóra pallin. Maradona! Nú var hann her. Og kvøldið eftir fóru vit at síggja hann. Og taka hann upp á band.

Tað var ikki í 1982, at Maradona fekk sítt heilt stóra gjøgnumbrot. Hann var bara 21 ára gamal og ikki mentur at knógva undir teirri  ovurstóru byrði, ið nú var løgd á hann. Aðrar stjørnur skinu bjartari enn hann í 1982. Brasilska landsliðið var ein fragd at sjá tað árið. Úrmælingar trutu ikki á tí liðnum. Sum einstaklingur skaraði Zico kanska framúr, og fekk okkum at gloyma Maradona í nøkur ár. Í roynd og veru máttu vit bíða í fýra ár til vit aftur fóru at síggja hann. Men á sumri í 1986, tá heimsmeistarakapping aftur var í fótbólti, høvdu vit í Føroyum fingið aðrar fótbóltshetjur. Maradona var dottin burtur ímillum. Nú høvdu danir fingið eitt landslið, sum øll høvdu á munni. Í fullum álvara var tosað um, at teir fóru at gera bart, nú teir á fyrsta sinni fóru at vera við í einum HM-endaspæli. Eisini í Føroyum valdaði fótbóltsfepur, tá ið Preben Elkjær, Michael Laudrup, Allan Simonsen, Frank Arnesen og hinir spældu.

Maradona var tá komin til ilnar við Jose Nunez, hin máttmikla ovastan í katalanska stórfelagnum FC Barcelona, hagar hann var komin í 1982 sum heimsins dýrasti spælari, og í 1986 var hann endaður í italskum fótbólti, ikki í einum av stóru feløgunum, men í Napoli, sum var eitt miðallið í tí fátæka Suðuritalia. Og tað er í seinna helmingi av 80-árunum, at Maradona ger bart. Hann stígur upp á tann stóra pallin í HM-endaspælinum í Meksiko á sumri í 1986. Allur heimurin er tá sjónarváttur til helst stórbærasta einmansavrik í altjóða fótbólti nakrantíð. Hann er tann brillanti 1. violinsturin á argentinska landsliðnum, sum verður heimsmeistari hetta árið. Øllum er greitt, at hansara lutur er fullkomiliga avgerandi fyri góðu úrslitini hjá liðnum.

Hann dusar sær á vøllinum sum tann fimi ekvilibristurin, ið ber av øllum. Men hann fær eisini sinnini í kók. Hann fírir ikki fyri at seta knúgvarnar undir bóltin og geva Várharra skyldina fyri síni lokabrøgd, tá ið avgerandi dystirnir skulu vinnast. Løtu seinni mugu sjálvt tey mest uppøstu yvirgeva seg. Tá rekur hann einsamallur maður hálvan vøllin við bóltinum, sneiðir inn um mótstøðumenninar, ein fyri og annan eftir, til hann at endanum skorar fyri opnum máli.

Fótbóltur er í dag vorðin ein næstan vísindaliga struktureraður liðítróttur. Meira taktiskur enn nakrantíð. Disiplinin og kollektiva eindin er í hásæti. Tað er kortini framvegis brúk fyri einstaklinginum. Honum, sum er mentur at gera tað óvæntaða, at skaka javnvágina á tí vælskipaða liðnum, at skapa yvirtalsstøður á vøllinum. Tí verður framvegis leitað eftir virtuosinum. Onkur sigur, at teir fækkast. At teir eru ein doyggjandi rasa í einum alt meira skipaðum kollektivi í tí støðugt vaksandi undirhaldsídnaðinum, sum fótbóltur er vorðin.

Eg eri sannførdur um, at fótbólturin hevur tørv á úrmælinginum. Solistinum. Annars verður hann ov kliniskur og kyniskur. Vit hava brúk fyri eini lýsandi fyrimynd, sum kann minna okkum á, hvussu sublimt fótbóltsspælið kann vera. Eftir mínum tykki hevjaði Maradona spælið upp í estetiskar hæddir, tá fótbóltur eisini fær eitt listaligt útrykk. Hann kundi sum eingin annar fara rekandi eftir vøllinum, sum hevði hann bóltin í stuttum tjóðri við sín gylta, vinstra fót. Yvir hansara sveimandi bóltrakstri var tað kortini ikki sami artistiski vænleikin sum hjá brasilska úrmælinginum Pelé, sum hevði tær mjúku og livandi brasilsku sambarútmurnar í sínum rørslum. Maradona var meira kraft og orka. Í gjøgnumbrotunum sást eisini ein feril av einum brutaliteti, sum kanska var skyldur við tann argentinska tangodansin.

Maradona er lágvaksin, hevði lágt tyngdarpunkt, var ógvuliga stúttur á beinunum og hevði óvanliga góða balansu. Hann var væl bygdur og krútsterkur. Stóð seg tí væl í nærdystum, var mentur at verja seg og varðveita bóltin undir trýsti. Tekniski førleikin var av eini heilt aðrari verð. Hann gandaði við bóltinum. Við listum og snildum sneiddi hann leikandi lætt mótleikarar til síðis. Og so hevði hann eina accelerasjón og kraft í sínum rykkum og gjøgnumbrotum, sum fekk hann til at fara gjøgnum heilt við bóltinum. Eisini hevði hann eitt framúrskarandi skot - men bara við sínum vinstra fóti. Og oman á allar hesar dygdir hevði hann eisini óvanliga gott eyga og skil fyri spælinum og dugdi tí eisini væl at ætla um, nær og hvussu hann skuldi spæla bóltin frá sær.

Maradona blaktraði sum tann lýsandi stjørnan á fótbóltshválvinum í nøkur ár. Seinnu 80-árini var hann í toppform. Tá var hann kongurin. Men innara bræðingin var tá byrjað. Í Napoli. Í øllum fagnaðinum og dyrkanini gongur hann so líðandi til grundar sum menniskja og ítróttamaður. Leikstjórin hevur sum skilst sett sær fyri at lýsa árini í Napoli frá 1984 til 1992. Ein fascinerandi søga við nógvum konfliktlinjum. The rise and fall hjá einum úrmælingi og avgudi í einum tí mest dysfunksjónella býnum í Evropa í teimum dekadentu 80-unum. Tú skalt vera sterkur, skalt tú koma heilskapaður úr slíkum meldri. Maradona hevði ikki førningin til at at standa seg í tráa andglettinum handanfyri uppkritaðu strikurnar.

Men eftir standa brøgdini, sum hann útinti á vøllinum. Í huganum á mongum standa tey meitlað fast sum gandur, sum søtur musikkur, sum haldfør fólkslig list, sum tú kann njóta og undrast á - nú og í komandi tíðum. Tí hann er helst hin mætasti solisturin av øllum í heimsins best umtóktu undirhaldsgrein - fótbólti. Í dag hava vit Messi, landsmann hansara, sum ofta hevur verið sammettur við hann. Sjálvur sigur Messi lítillátin, at tann samanberingin er mest av øllum blasfemi. - Eingin kemur í nánd at vera javnlíki hansara, hvørki eg ella nakar annar, sigur hann sjálvur.

Um hesin filmurin fer at gera okkum klókari upp á tann spurningin, veit eg ikki, men menniskjansliga prísin, ið rindast skal fyri at vera heimsins besti fótbóltsspælari, fara vit helst at fáa eina hóming av í hesum nýggja heimildarfilminum.

Suni Merkistein

Hvønn mikudag x 14

Nýggjasta heystroynd hjá Filmsfelagnum er at vísa film hvørt mikukvøld. Við yvirskipaða endamálinum at síggja film í felag, fara úrvaldu fjúrtan filmarnir hetta til jóla at lýsa menn á filmi og kvinnur á filmi, mannfólkafilmar og kvinnufilmar, um tú vilt.

Heimildarfilmurin um Maradona og virðislønti norski filmurin ”Út at stjala ross” eru millum fyrstu mannfólkafilmarnar. Danski ”Kollision”, sum byrjar við útsýninum hjá einum tyrluskipara í Føroyum, nemur við rættindini hjá einum pápa, tá húskið kollsiglur. Sami sorgartráður verður tikin upp í íslendska arthouse filminum ”Hvítur, hvítur dagur”.

Ævisøguligi filmurin um Judy Garland við Renée Zelwegger í høvuðsleiklutinum og spanski ”Carmen og Lola” um forbodnan kærleika, eru tveir av kvinnufilmunum í heyst.

Stóru leikstjórarnir, Almodóvar úr Spania og Petzold úr Týsklandi, eru umboðaðir við hvør sínum filmi millum menn og kvinnur, ”Pína og heiður” og ”Transit”.

Í Filmsfelagnum fer Kringvarpið hetta skeiðið eisini at frumsýna nýggjan film um country í hjørtunum á monnum í Føroyum. Seinni verður filmurin sendur sum stuttrøð í sjónvarpi. Tveir tónleikafilmar, annar við Roger Waters, og hin við Metallica, fara eisini at verða sýndir. Hesin seinni er enn ikki upptikin, hóast hann verður sýndur 9. oktober, so feskur er hann.

Ætlaða triðja tema, sum verður sett á skrá í Filmsfelagnum eftir ársskiftið, eru ymsar tilgongdir at lýsa holocaust, m.a. við nýggja satiriska filminum ”JoJo Rabbit” og ævisøguliga ”Radegund - A Hidden Life” eftir meistaran Terrance Malick.

Elsta felag í landinum

Filmsfelagið er elsta felag í landinum, ið hevur filmsýningar sum áhugamál og virksemi. Umframt Havnar Bio samstarvar Filmsfelagið við filmsframleiðarar kring landið, SALT, Løkshøll, Faroe Islands International Minority Film Festival (FIMFF), Tórshavnar Film Festival (TÓFF) og annars øll, ið vilja sýna film fyri fólki í felag. Havnar Bio hevur fingið loyvi frá nevndini í gamla Filmsfelagnum, at sleppa at brúka heitið á felagnum, og at velja filmar við ráðgeving frá gomlu nevndini og filmshugaðum annars.

Heystskrá 2019

Ikki er neyðugt at tekna limaskap fyri at síggja úrvaldu arthouse filmarnar í Filmsfelagnum. Alt um filmarnar er at finna á Facebookprofilinum hjá Filmsfelagnum. Atgongumerki fáast við skivuna í Havnar Bio og á netinum bio.fo/filmsfelagið.

Í løtuni eru tað Birgir Kruse og Ole Wich, sum mynda Filmsfelagið og skipa skránna saman við Jákup Eli Jacobsen, leiðara í Havnar Bio, og øllum, sum hava áhuga at síggja og vísa film.

Mikudagin 4 september kl 20:00 Diego Maradona
(Asif Kapadia 2019, Bretland 130 min, Suni Merkistein innleiðir)

Mikudagin 11 september kl 20:00 Pína og heiður
(Dolor y gloria, Pedro Almodóvar, Spania 2019 113 min)

Mikudagin 18 september kl 20:00 Transit
(Christian Petzold, Týskland 2019 101 min)

Mikudagin 25 september kl 20:00 Eg reið mær avstað - country í Føroyum (Suni Merkistein, KVF 2019 130 min, Ivan Hentze Niclasen innleiðir)

Mikudagin 2 oktober kl 19:30: Roger Waters: US+THEM
(Sean Evans, Bretland 2019 135 min)

Mikudagin 9 oktober kl 19:30: Metallica & San Francisco Symphony S&M2
(Wayne Isham, USA 150 min)

Mikudagin 23 oktober kl 20:00 Út at stjala ross
(Hans Petter Moland, Noreg 2019 120 min, Kim Simonsen innleiðir)

Mikudagin 30 oktober kl 20:00 Kollision
(Mehdi Avaz, Danmark 2019 112 min)

Mikudagin 6 november kl 20:00 Judy
(Ruper Goold, Bretland 118 min)

Mikudagin 13 november kl 20:00: Carmen & Lola
(Arantxa Echevarria, Spania 2018 103 min)

Mikudagin 20 november kl 20:00 Honeyland
(Kotevska & Stefanov, Makedonia 2019 87 min)

Mikudag 27 november kl 20:00 Claire Darling
(Julie Bertuccelli, Frakland 2018 94 min)

Mikudag 4 desember kl 20:00 Surprise filmur
TBA

Mikudag 11 desember kl 20:00 Hvítur, hvítur dagur
(Hlynur Pálmason, Ísland 2019 109 min)

Fotolist í Listasavninum

Fríggjadagin letur upp ein sjáldsom framsýning við føroyskari, íslendskari og danskari fotolist. Sjáldsom í sjálvum sær, tí fotoframsýningar burturav hava ikki verið í Listaskálanum alt tað eg minnist, kanska ongantíð.

Less is North er spælandi heitið á framsýningini, sum er opin frá fríggjadegnum, um jólini og heilt til 19. januar.

Meðan politiskar samráðingar eru um sokallaðar etiskar spurningar, ið sum skilst ikki er óetisk fíggjarlóg, óetisk heilsa ella óetisk fiskivinna, men abortur, kynsskifti og samkyndleiki, sum skulu fáast aftur á rætta etiska partapolitiska eftirlitsleið, so kunnu vit á hesum einasta alment stuðlaða listapalli í landinum uppliva ein íslendskan kvinnuliga fotograf, Hallgerður Hallgrímsdóttir (f.1984), sum hevur haft sex við huldufólki og vættrum og í smálutum lýst í bók, hvussu avgongurnar komu og hvussu sáðgóðskan og -liturin hjá jólavættrunum var. Tað er alt til skjals í bókini Please YoursELF. A Short Guide To Having Sex With Elves in Iceland, sum kom út á jólum í 2005. Bókin, sum er ein av seks hjá Hallgerð, kom rímiligvís í bretsku avísirnar.

Hallgerður, sum hevur havt hópin av framsýningum við landslagsfotolist, er útbúgvin í Göteborg, Glasgow og Reykjavík. Netmiðilin Artquest lýsir hennara avrik sum eitt spæl við fotomiðilinum: "toying with the language of her medium, disrupting perceptions of established Icelandic photography and drawing attention to everyday non-events."

Listasavnið skrivar á heimasíðuni, at innihaldið á framsýningini Less is North er minimalistiskar landslagsfotomyndir. Hóast heitið ikki er logiskt, hevur tað kortini ein poetiskan rætt í mun til innihaldið. Harafturat kemur, at heitið eisini rúmar eini skemtiligari heilsan til tað víðakenda slagorðið Less is More hjá stóra minimalistinum í modernistiskari byggilist, Mies van der Rohe. Hansara útsøgn er seinni vorðin skemtiliga bronglað av yngri arkitektum: Less is a Bore (Robert Venturi) og Yes is More (Bjarke Ingels). Við framsýningini Less is North eru vit aftur við útgangsstøðið, sigur Listasavnið í skemtiligu innbjóðingini.

Umframt verk eftir íslendsku Hallgerður Hallgrímsdóttir, eru eisini fotoverk eftir danska Per Bak Jensen (f.1949), sum er fyrsti fotografur, ið er útbúgvin á Kongaliga Danska Kunstakademinum, og okkara egna Inga Joensen (f.1953), sum er útbúgvin á Danmarks Designskole, og sambært heimasíðuni hjá Listasavninum, er mest virdi fotolistamaðurin í Føroyum. Danski Per Bak Jensen verður á sama staði lýstur sum undangongufólk innan fotolist í Danmark. Teir hava báðir haft hópin av framsýningum og givið út fleiri fotobøkur. Um Inga ber lættliga til at siga, at hann eigur bestu grafisku metingarevni í innlendsku prent- og desain vinnuni.

Innbjóðandi teksturin hjá Listasavninum sigur, at ikki bara eru listafólkini norðurlendsk, men er hetta eisini galdandi fyri teirra myndevni. Øll trý hava eina minimalistiska tilgongd til fotolistina, og júst hon undirstrikar dámin av tilgjørdari mynd heldur enn bara eini veruleikaendurgeving. Samstundis hava tey trý fotolistafólkini teirra persónliga eygleiðingarhátt, og á tann hátt geva verkini á framsýningini hvørjum øðrum við- og mótspæl innan fyri minimalistisku hillina í fotolistini, sigur Listasavnið um framsýningina, sum letur upp fríggjadagin