Plátuummæli: Benjamin Rajani 'Tá hvørt ljós líkist tær' (HJF 662)
Tá hvørt ljós líkist tær er heitið á nýggju LP plátuni hjá Benjamin Rajani við tólv egnum sangum á móðurmálinum, sum hann á Instagram gevur frámerkini kærleiki, nostalgi, vinarbond og hjartasorg, og at enda eitt trettanda instrumentalt hidden track.
Húsan, ja sum í gomlu vinylplátutíðini, hevur Heiðrik á Heygum gjørt, beinagrind millum fugl og fisk, men eisini við summarfuglum og hjarta. Tað er mítt fyrsta taktila samband við sangirnar, sum við savnandi heitinum, Tá hvørt ljós líkist tær, krøkja í tíggju ára gamla minnið um Systrar, sum tá sungu samkomuvakurt Eg síggi teg í øllum. Ein gestaltterapeutisk kærleiksjáttan og -uppliving, sum eg á innara húsanum síggi fara til Elina, sum yrkjarin valdi sær.
Opni plátuna longu inni í Tutlbúðini á Gladehjørn, har Fríði Djurhuus og Esther á Fjallinum eru innanfyri. Vit tosa um indiskan og pólskan biograffilm og lenda á einum hvítarussiskum krígsfilmi. Iggy Pop mugu vit deila nøkur orð um, innan eg fari við plátuni. Hóast enn ikki upprunnin, eri eg sannførdur um, at tað fer at verða størsta hending í nýggjari føroyskari tónleikasøgu, Joe & The Shitboys og Iggy Pop.
Men nú er tað Benjamin Rajani og LP’in eg havi fingið í hondina. Seti høgru tummilnegl í plastið og brotið plátuna upp, taki innara húsan út, so eg kann lesa tekstirnar, tá eg komi heim, lurta og finna ýti og mið, hvar hann flýtur, plátuaktuelli Benjamin, tá hann komponerar. Upptøkurnar eru gjørdar á Gammel Kongevej beint við, har gamla miðstøðin fyri grammofonplátuhandil, TP musikmarked, var.
Fýra fullmannaðar útgávukonsertir, ein solokonsert, útvarpsprát í Leitistein, ummælið, sum tú nú lesur, Instagram, Spotify og aðrir pallar, ið eru synkroniseraðir, so lanseringin er sum hjá James Bond ”Let's synchronize our watches!”, akkurát tí James Bond, sum Amazon nú eigur í almenna rúminum.
Skilji, at Benjamin hevur arbeitt í fýra ár við sangunum, eg nú havi í hondini, allir á føroyskum, hóast danski Esben Svane hevur framleitt, ljóðblandað, gjørt útsetingar fyri blásarar og strúkarar, og avdúkar seg sum ein totalan multiinstrumentalist, tí hann spælir á so nógv ljóðføri á plátuni, ikki minst plukkandi banjo, sum eg við fragd hoyri fremst fyri í fleiri av akustisku ljóðmyndunum, so hvørt teir tólv sangirnir daga undan í høvuðtelefonunum sum stoiskir drangar úr báti.
Síðan eg á fyrstu Listastevnuni í 2001, og heilt spesifikt eftir konsert í nýggja Mentanarhúsinum í Fuglafirði hetta árið, sigldi við Kathy Chiavola undir Hestoynni við Richard Bailey og Matt Flinner, hava banjo og mandolin hugtikið meg sum tey blíðastu, men samstundis eisini hvassastu attack akustisku ljóðføri, ikki minst tá siglt verður inn í heimlig helli og tú hoyrir resonansin, alt eftir, hvar tú ert. Tá kunnu avmáldu smáljóðførini elva til einvíggj, duell, preaching up a storm, meðan flóðin rennur inn og út, sum eg eisini nevni í ummælinum av Blátt Gras, Gospel við humor, hin 14. mars. Og enn víðari kann fysiskt ítøkiligi resonansurin, tú tá rakar við, hoyrir og upplivir sum lurtandi persónur, leggjast inn í eina víðkaða fatan, har resonansur ikki bara eru lurtaraviðurskifti, men eisini eitt sosiologiskt samljóð, mótvegis frástoytandi fremmandagerð, alienatión, sigur Hartmut Rosa, sum nógv lurta eftir í hesum døgum. Sjálvur lurtar hann nógv eftir Rammstein og Heavy Metal.
Og enn er plátan ikki sett á.
Fyrsti sangur, Orð eru fátæk, er ein kredda, sum tekur støði í fyrstu og simplastu poppsangum við niðurgangandi strofum sum ”Baby I love you”, og knýtur upp til Kára P, ið ”eigur ein blýant sum riggar”. Ja, tað riggar bara og tykist mær so undirfundiga gjøgnumarbeitt og upplyftandi, teksturin hjá Benjamin. Tá so ljóðblandið hjá Brian Mørk Hansen og ríka instrumenteringin, tríggjar minuttir inni í sanginum, og so aftur móti endanum, repeterandi við røddum í harmonerandi løgum lag omaná lag, rakar ein Smiley klang, sum so effinett er Beach Boys seinra partin av trýssunum, teirra mest skapandi skeið, men nú resonera og endurljóða á føroyskari plátu, má eg yvirgeva meg. Hetta er kaliforniskt hunangsljóð, ein flá av Cabinessence, sum kennist serstakliga væl herheima síðst í mars, nú tað várar. Cabinessence.
Annar sangur, Royni enn at gloyma teg, tekur einfalda tónan og savnar hann í eitt kneppi av harmoniium og orðum, fyrst frá gittara og banjo, so eini drúgvari røð av ljóðførum, røddum, hornum, lag omaná lag, so hvør flá hoyrist skilliga frá hvørji aðrari og ikki druknar í kakofoni, tá alt tørnar saman í einum crescendo, og so er stilli, og at enda ein veik og varislig mellotron og ein kvinnurødd. Hugtakandi føvningur av akustiskum ljóðum, har elbassur er einasta elektroniska, eg hoyri. Avmáld og vøkur kompositión og instrumentsamanseting, sum saman við orðunum lýsir ungdommiliga hjartasorg og royndina at leggja lok á tað, og draga fyri tí, sum einaferð var.
Triði sangur, hin pianobaseraði Lívsins balkong, hevur framdrívandi elbass og marsjerandi trummur, sum í mínum resonansi og fatan nú gongur móti einum fordekt loyniligum erotiskum møti við hina einastu útkornu á Lívsins balkong, hóast Benjamin sigur mær, at sangurin er púra platoniskur um vinmenn, sum spæla fótbólt. Men í almenna rúminum, har útgivni sangurin nú livir sítt egna og nýggja lív, langt frá fótbólti, fati eg hann annarleiðis. Kósin var sett, hóast onkur hevur formanað um aldri at fara í song, og ansa eftir útmørkunum fyri, hvat tað er, sum definerar vinir, og setir markið fyri vinarløg, ein undirstreymur av forboðum, møguleikum og freistingum, sum yrkjarin, eg-persónurin og sangarin, stendur mitt í á Livsins moralisedrandi borgarabalkong, ein tematikkur, sum Bjørn Eidsvåg í Forbuden frukt og Sigvart Dagsland í I kveld ska du knuse hjertet mitt við hepni eisini hava brúkt. Har fati eg sangin. Millum instrumentini eru varislig og spennandi smáljóð frá floymandi ljómborðum, kanska klokkuspæli og mellotron eisini. Eitt ævintýr av ljóðum, sannførandi sett í karm, so tað er eitt njótilsi við góðum høvuðtelefonum, har tú kanst steingja allan larm úti, og bara hoyra hetta oyrnakrás, sum í huglagi fær meg at horva aftur til Smashing Pumpkins og Mercury Rev fyri aldarskiftið. Stórt og breitt ljóðbílæt tikið beint úr eini óskuldsreinari ungdómstíð. Herrligt, kátt og lívsnjótandi.
Fjórði sangur, Bæði so og so, byrjar við akustiskum gittarspæli, á einum høgum broysknum vokaltóna við nýskapandi og til høvið sterkt sannførandi orðum, sum spæla upp til floskulskenda heitið á sanginum: teldan geylar og sofan argar. Góð orðaspøl, sum sigla framvið tí upplagda, og knýta røddina og vælvalda fylgispælið, nú við strúkarum, ikki svulstigum, men klárt illustrerandi, til tøgn er: tú ert farin frá mær. Slutt og klipp. Gott ljóðbílæt. Skorið út í papp og tí fullfíggjað, so eg eri bilsin sum lurtari. Og tað er ein góð plátukensla, sum eisini gevur LP'ini poetiska heitið.
Fimti sangur, Sig mær, er um gjørligt enn yndisligari í instrumentalari framdrift, nú eisini við klokkuspæli, men í orðum er tað sum eitt lag av fernis liggur oman yvir sanginum. Hvør er samrøðupartnarin, er hann, ella hon av sama kyni, er tað ein unnusta ella er tað ein vinur? Varisligu orðingarnar gera sangin fjarari enn teir undanfarnu. Vinur sig mær, benda á at hetta er ein søga, ella tekstur, úr einum tulkingarfelagsskapi, ið eg sum lurtari ikki eri partur av.
Sætti sangur, Minnist, byrjar fresh á hinari plátusíðuni, sum eru vit á festivali meðan summaraldurnar strúka inn og út av sandinum í elgittarregninum. Varhugin av samkomuknýti, eg fekk í fyrra sanginum, sprettur nú reinur og skarur: ”og sjálvur Skaparin í himli / vísti mær ein veg” og tað er gott, sera gott, at ein kristin sangari tónar reint flagg, sum tey siga á floskulsmáli, og soleiðis ítøkiliga trýnir fram við orðum og tónum fyri plátulurtaranum. Tað er sterkt, virðiligt og leggur á blik, demarkerar, eitt eksistentielt savningarstað fyri rútmiskt hugað og evnarík ung. Framtíðin er tykkara. Right on, brother. Hetta er eitt summarhitt, cross over millum verðslig og trúgvand í einum landi, har vit kritikleyst verða fóðrað við kristiligum public service tilfari, sum umframt at tað er til yvirmáls, eisini er forútsigiligt og fábroytt frá morgni til myrkurs, alt árið í kring. Kanska er Minnist sterkasti sangur á plátuni, máldur í kompakta komponistatýdninginum.
Sjeyndi sangur, Greinar sum svørð, tekur støði í figurum hjá Tolkien, Legolas og Aragorn, í Ringanna Harra, men er um bróðursamanhald, og lyftið um aldri at mussa eina gentu, sum bleiv brotið av báðum. Ein kjerlig og nostalgisk vísa um at vaksa til sum beiggjar í borgarligum karmi. Elskuligt og fyrimyndarligt.
Áttandi sangur, Býttur, er ein legubálsangur, har vit savnast við gittar og banjo. Sum frálíður víðkast ljóðmyndin við øllum teim ljóðførum, sum húsin kann upplýsa um. Stórsligið upp móti einum sjálvsavnoktandi teksti. Tað ger ein nýggjan, avbjóðandi og óvæntaðan mótpol, ein disssonans, sum við mellotron tekur um endan á eini plukkandi bálbanjo.
Níggjundi sangur, Bláfryst og kvirr, byrjar akustiskt sum í undanfarna sangi, men við vokalduett millum Benjamin og Biritu Dam. Elbassurin kemur inn og punktuerar rútmuna, samstundis sum fleiri ljóðføri leggjast omaná, lag fyri lag, og savnast í sama føvningi av einum horn- og strúkaracrescendo, sum framleiðarin so meistarliga dugir at ganda upp og fáa frá hondini, her sum bakteppi og gluggatjald fyri eini søgu um, at samlívið er steðga upp, bláfryst, ”Hendur sum gler / Hitaðu fyrr / Bláfryst og kvirr”. Nú er alt ein ”Stumm spælidós”. Stórsligið, tankastórt og væleydnað.
Tíggjundi sangur, Stjørnuhav, byrjar við vældefineraðum gittara, akustiskum, meðan rúmklangur og kanska eitt fjart ljóðføri, ferðast uttanfyri, og so seta strúkararnir inn og víga okkum inn í rúmdina, Orion og Mánin, meðan vit nema við frøknir og síggja stjørnuhav ”Ein rúsur av dopamin / nú vit gerast eitt”. Ein yndislig lýsing av kynsaktini sett í tóna í knappar fýra minuttir, sum er ramman um ein poppsang. Framúr.
Ellinti sangur, Morgunljóð, byrjar við mellotron, skeivt svingandi í rúminum, sum er eyðkennið fyri hetta sjáldsama ljóðføri, ið analogt kann programerast, ”Fari heilt uppfrá / tá eg føli, at tú vilt hava omaná” og so verður tikið í sangheitið, morgunljóð við tær, ein fulkomuliga fullkomin sangur, sum í mínum innara oyra leitar aftur til Antônio Carlos Jobim og letur upp fyri Waters of March hjá Art Garfunkel á LP plátuni Breakaway í 1975, eitt skyggjandi bjart ungdómsminni saman við There Goes Rhymin' Simon tvey ár undan. Einki kann sum plátur og ljóð innikapsla hin fyrsta kærleikan. Saman við tekstinum er hesin sangur so væl eydnaður, at eg má víðka um bæði støðu- og stjørnumet.
Tólvti sangur, Mánakvøld, er ein meira heimlig og burlesk rímvísa um ein biltúr úr Kirkjubø til Velbastað í einum Corolla: ”Mín Corolla skifti lit / tá tú komst inn / Eri speedarin / og tú ert koblingin”. So dukandi trummur. Hetta er bara so stuttligt og lívskátt í ungdómsins vári, ja hatta var ein floskul, í ungdómsins vári, sum Jim Morrison tendraði og lyfti fram í Come on baby, light my fire og Tóroddur svaraði Sløkk ljósið, tendra meg. ”Hundraðtúsund míl við tær / er ikki nokk / Hesin dieseltangin / hevur ongan botn”.
Vikuna, tá Spæl Føroyskt var á skránni, lósu vit á arbeiðsplássinum yrkingar, og júst henda, Mánakvøld, var ein av teim fagnaðu ta vikuna.
Dieseltangin er komin á botn, og nú eg sum plátulurtari sjálvur komi til endans á aðru síðu í hesi frágerða LP plátu, gerist eg sannførdur um, at júst hetta er best defineraði poppsangur í hesum savni. Mánakvøld. Instant classic eftir poppleisti. Og lat meg siga, at allar útleggingar eru tær, sum ummælarin sjálvur fekk burturúr, tá hann lurtaði plátuna, sum nú er almenn, ígjøgnum. Hatta var mín ummælaradiskleymari.
Trettanda skering er eitt endaligt instrumentalt hidden track, Men her er mín hond, ein siping til fyrsta sangin, Orð eru fátæk, sum knýtir eina eleganta sloyfu um vársøkjandi gávupakkan við tólv sangum frá Benjamin Rajani. Takk fyri lurtingina, takk fyri samskiftið, sum Momo sigur "Tíðin býr í hjartanum", og til lukku við gjøgnumførdu LP plátuni, sum hevur bæði karakter og Substanz, sum týsk-føroyska orðabókin týður til ”tað berandi og aftan fyri alt verandi”. Tað hevur verið sermerkt og ríkt, at hava havt hesa plátu í hendi.
Benjamin Rajani 'Tá hvørt ljós líkist tær' (HJF 662) 2025
