Carl Jóhan Jensen skrivar úr Brússel:
Mánadagur 17. Juni. Úti er 25. stiga hiti og gjøgnum
teir dropasettu rútarnar í skrivikamarsvindeyganum sæst oman yvir ein park-líkan
garð, har eldri og nýgróðursett trö kúra í regnvátum skugga undir svalatyngdum
húsabaksíðum. Men pussið á hesum húsabakssíðum er tó hvørki grómut, hvørki skrýtt við morknaðum lykkjukrotið ella
skjaldramerkjum eins og framsíðurnar á húsunum í teirri djúpu, breiðu,
dapurligu götu, sum bretski rithövundurin Christopher
Isherwood í 1930 hevði útsýni yvir úr
vindeygað sínum stutt áðrenn hann yvirgav Berlin
og nasisman legði sína ísaköldu signing yvir býin. Hesin býarparturin í Brússel, Ixelles, postnummar 1050 er alt annað enn dapurligur, her gongur göta ikki inn í götu av laparsligum,
stórfjöknum bygningum, ið líkjast kistlum stúgvandi fullum av áfalnum silvuri
og slitnum innbúgvi hjá einari miðstætt á húsagangi.
Nei, her er miðstættin ikki farin á
húsagang.
Eingir laparsligir bygningar.
Einki áfallið silvur.
Einki slitið innbúgv
Í Ixelles.
Ikki enn.
Hon ber seg væl. Á útsíðuni. Miðstættin.
Er brött. Í orði ræður sjálvissan, í öllum yvirlæti. Sannføring spinnur úr yvirskriftum
fjölmiðlanna. Teimum dagvissu yvirlýsingunum
frá stjórnmála- og embætisfólki. Her valdar álit. Enn. Tað skínur av öllum
brögdum. Álit á skipanina. Álit á tey forrættindi, sum koma við útbúgving,
stöðu og ríviliga samsýntum störvum. Álit á fíggjarkervið og ikki síðst eitt
túsundárssignað Evropa sameint í
politiskari og búskaparligari dýrd.
Og kortini skelvur órógv uppi í
onkunstaðni. Ikki tí at hon ger nógv um
seg – enn. Men tú sansar hana alt tað sama. Hesa órógvina. Afturiundir. Eins og fjarskotið dun av toruslátti ein
heitan, regnsaman summardag. Sum eina bráðkomna kyld viðhvørt í tí fjölmálsliga
prátinum á kaffi- og matstovum. Í hálvklökkum eygnaskotum, tá ið onkur tekur
óvarliga til orða við eitt dögurðaborð. Í suðinum úti í gongini undan tiltökum á
listasavnum. Ella í kvikmyndahúsum, áðrenn ljósini taka at fána. Í mátanum sum
hvør firnast fyri öðrum við bussstoppistöð. Á móttökum, meðan bíðað verður eftir,
at tær tilskilaðu røðurnar byrja við sínum neyvt útmálda innihaldi og siss-vísa
stevi. Hon loðar uppi við leigu- og söluskelti, sum hanga eins og miskunnarleys
gudsorð uttan á somu húsum mánað eftir mánað. Við tað ótolnað hurrið av
sportsbilum. Við hövuðlagið á fólki, tá
tað yvirsvint gongur fram við tí einhenta, lurvuta og ljóshærda unglinginum,
sum dag um dag liggur knöunum á gongubreytini uttan fyri matvörumarknaðin á chaussée de Waterloo við einum pappkoppi
framman fyri sær, haldandi á einum lepa í síni heilu hond við áskriftini: J´ai faim (bert ein í teirri vaksandi
fjöld av fólki, innlendskum og útlendskum, sum hava útkomu sína av at bidda,
smástjala ella selja undirlívstænastur á götunum í Brússel).
Ein feril av órógv. Fólk kvíðir
fyri tí, ið longu er hent. Aðrastaðni. Fyrr var illa. Gjaldtrotinum, sum
miðstættin í Grikklandi, í Spania, á Kýpri og í Portugal longu
hevur verið fyri. Undir útskinninum er álitið, er sjálvvissan ikki so sjálvsögd.
Kanska. Tað ridlar undir evruni og ráðini eru ikki sum tey vóru. Heilt. Tað er
sum ein ofta fráboðað umfarssjúka er í koming.
Framtíðin viðbrekin.
Og mitt í hesum miðstættarumhvørvinum
sum tekst við at dylja ampa sín siti eg, útisetin, við vindeygað í skrivikamari
mínum í Brússel. Havi nústani sløkt fyri
middagstíðindunum í KvF og eftir hongur tað gleðileysa ringlið fyri
sálaroyranum av einum føroyskum samfelag, sum politiskt og búskaparliga,
sosialt og mentunarliga innansorlast eins og ein glasknöttur sum í túsund og
aftur túsund pettum brestur inn í seg sjálvan í einum skærum glampa av spilling
og framtaksloysi, so fólkið situr starblint alt, högur sum lágur, í teirri
ómakaleysu trúgv, at andliga og tímiliga eiga føroyingar altíð útloysn í einum ríkisfelagsskapi,
ja, eru gjøgnum hann hevjaðir upp í moralskar stöðuhæddir, haðani teir kunnu
níga og nikka sum gamlir skarvar fyri hvørjum, ið spyr sum sambandsreiðarin í Götu spurdi á sinni:
Hvør
livir av ábyrgd?
Soleiðis.
Hetta óhugaliga ringlið dyggiliga
spent fyri tankarnar, hyggi eg upp úr telduskíggjanum og kveiti út gjøgnum
vindeygað oman í garðin, undirritaði útiseti, sum hvørki dugi ella fái meg at
níga og nikka upp á omanfyri nevnda vís og tískil helst eri eitt einki í
eygunum á mongum, sum hetta lesa. Í 25 stiga hita og regni og totist við at fáa
eina bók lidna á føroyskum um eitt annað einki, eitt íslendskt skald og
vinnulívsmann, Benedikt Einarsson, sum um tað mundið, tá Christopher Isherwood
sat við sítt vindeyga í Berlin, tekur
brókatök við seg sjálvan og samtíð sína upp á tey fyrilagaðu kor at hann seint í augustmánað í
1939 verður myrdur á afturdekkinum umborð á rutuskipinum s/s Lyru ávegis úr Bergen til Havnar.
Benedikt Einarsson er ein samansettur
maður. Hann er alt í senn bráðsnúgvin og tunglyntur, nærlagdur og gáloysin,
manngóður og fyrilitsleysur, royndskygdur og heimsfjarur. Hann er eingin Isherwood. Hvørki so ella so. Einki
myndatól við opnum loka, eins og Isherwood.
Verri enn so. Men hann er ein maður
í útlegd. Ein stóran part av lívinum dvelur hann uttanlands, er uppi í ymsum
ævintýraligum fíggjarvirksemi og aftrar seg ikki við kritl og brögd. Hann er
uppgløddur av framtakshugi Íslands
vegna, av politikki og av tøkni, teimum líkindum sum tøknilig frambrot bjóða
samfelagnum. Men samstundis flættast
hann ikki við samtíðina og siglir eina strandaða öld. Ta nítjandu og hvørki
persónliga ella í tí víðari samfelagsliga ella söguliga samanhanginum, evnar Benedikt
at ýta av í teirri tjúgundu, sum umstöður og skil krevja, men eltir í staðin hvørja
misroyndskygda hugsjón hvørja krongluta leið sum helst, um hon avsannar tað
politiska og siðalagsliga gjaldtrotið sum borgarlig mentan verður stoytt útí í
millumkrígsárunum. Benedikt er trábeitin til, vil sum longst trúgva, at tað
nýggja og broytta er ein sjónhvørving, eitt skin av veruleika, ið hylir yvir
tað rætta og góða, t.e. nítjandu öldina sum virðisgrundarlag til eina framtíð.
Men hann er hugflogsríkur í sínum blindskapi og sær seg sjálvan í yvirmenskum
líki í öllum sum hann athevst annaðhvørt sum skald ella vinnulívsmaður. Í tí
skili svíkur hann sum menniskja og gerst ein viðfáningur sum skald.
Soleiðis.
Samanum tikið lýsir bókin seinastu
ferðina hjá Benedikt til Týsklands á
sumri 1939. Ein ferð gjøgnum evropeiska sögu við Schopenhauer og vilja-speki hansara í baksýni. Stöðug afturlit í
fortíðina hjá Benedikt alt frá barnadögunum á sýslumanssetrinum Heðinshædd í átjanhundrað og trýss og
hálvfjerðsárunum og heilt fram í nítjanhundrað og tretivini skapa lesaranum
eina hugmynd av, hví lív hansara má enda, sum tað ger, á afturdekkinum á s/s Lyru.
Vanlukkan er vís.
Soleiðis.
Og bókin, sum eftir ætlan skal koma
út í heyst, toluliga stavivilluleys og undir fimmhundrað síður long, fer annaðhvørt
at eita Hetta er ikki ein skaldsöga
við undirtitlinum Forspæl til ein
gleðileik ella övut.
Ein bók um ein glataðan íslending í fyrru helvt av tjúgundu
öld, ein fortíðarfrásögn full av fanansskapi, sum setur fingurin á tað eymasta
í nútíðini.
Spyrst so livst.
