Birk

Einki er sum leygardagur á Kondittarínum. Tað livir enn í minninum hjá fólki, Kondittaríið á Káta Horninum í Havn.  Í fleiri ættarlið var hetta fremsti savningarstaður í Havn. Fleiri vóru, ið tvíhildu um, at hetta var týdningarmesta hús í býnum. Tí hoyrist enn, hvussu hørm fólk vórðu, tá Kondittaríið lat aftur í 2003. Tjúgu ár seinni er nú høvið at enduruppliva nakað av tí autentiska huglagnum, sum var á Káta Horninum í nýggja klædnahandlinum hjá Rebekku á Fjallinum og Duritu Thomsen, Reka. Ole Wich, sum javnan vitjaði her, fer at sýna fram originalar tekningar, sum hann gjørdi á Kondittarínum síðst í 1980’unum. Javnan tók listamaðurin skitsublokkin fram og teknaði fólk, sum ikki bara komu og fóru, men eisini settu seg at kjakast við aðrar kaffistovugestir um lívsins djúpu viðurskifti. Á borðinum kundi standa eplasalat við heitum frikadellum, skálir við mandlurísi og kirsuberjasós og rúkandi heitt kaffi úr Restorffs-koppunum. Flestu tekningar eru í A5 stødd og gjørdar við ymsari tø...

Syðrugøta hevur hægsta kulfaktor, eitt reint tíggjutal á kulbarometrinum, siga Ólavur og Katrin við útsýni yvir Syðrugøtusand, har G festivalurin er einaferð um árið. Sat eg í somu stovu, í erva yvir gamla handlinum við svarta Ramblerbilinum í túninum og Töting búmerkinum í eygsjón, so hevði eg sagt tað sama.  Hægsti kulfaktorur at búgva, liva og vitja, er í Syðrugøtu. Ikki minst sæð úr Havnini, har fremsta ambisjón í seinastu tíðini hevur verið at gera ein hvassan og óneyðuga høgan steinkant kring eina syntetiska á í miðbýnum, og beint nú, jólini eru í hondum, eru jólaperur, sum ein eyka kitsjágóði, vundnar um tunnilsrør, sum kring ánna blinkstra jólini ímót.  Seinastu árini havi eg smakka uppá eitt orð, sum eg ikki fyrr enn nú haldi verða fullbært og formfulfíggjað at seta á Havnarborðið, tað er stakkalastás. Einki annað enn stakkalastás. Ímeðan ger Gunnar Nolsøe tað mest hugvekjandi útvarpssending , eg havi hoyrt í langa tíð.  Gamaní las arkitekturin upp, men øll hini...

Hóast ikki altíð, er Netflix onkuntíð gott. Dømi um hetta seinna, ein framúr film, er Fair Play , sum 36 ára gamla Chloe Domont hevur leikstjórnað eftir egnum handriti.  Framúr í báðum liðum, men eisini í fotografering, klipping og tónleiki.  Ein ófrættakend nøtrisøga úr okkara tíð, um eitt ungt par, sum arbeiðir hjá einum íløgufelag, har mest sum bara menn arbeiða, og arbeiðslagið er, sum vit minnast tað í Wall Street filmunum við Michael Douglas.  Men eisini eru filmiskar staðfestingar at finna í øðrum filmum hjá júst Michael Douglas, har tónin er enn meira djevulskur, enn millum giftigar menn í handilsskálafilmunum, tí nú er evnið heldur kapping millum kynini, har hvør sena er ein spurningur um lív ella deyð, og snúningsásurin eitir sex, kosta hvat tað kosta vil.  Júst har tekur hesin filmurin við.  Ein lýsing av tveimum ungum, sum í loyndum eru par, meðan tey arbeiða við virðisbrøvum og íløgum, so stórum upphæddum, at vit skilja tað ikki.  Á hesum forkv...

Dávur Winther bjóðar inn í Varpið, nýggja 70 millióna mentanarhúsið mitt í Klaksvík, sum Ósbjørn Jacobsen hevur teknað. Úr ymsum pørtum í landinum hava vit koyrt norður at síggja húsið. Innkomin, tað er myrkt úti, havi eg ikki meir enn hugsað tankan, at hetta er ein ítøkilig mentanarkollvelting í fiskivinnuhøvuðsstaðnum, sum kortini ikki eigur eina fiskamatstovu, men er á odda í fótbólti, og skjótt fær eitt altjóða hotell, tá ein undir liðini á mær spyr, um klaksvíkingar nú fara at slíta frá Havnini.  Hóast spurningurin er sagdur í spølni, hongur hann í luftini, tí hetta er eitt so óvæntað og samstundis so sannførandi upplivingarrúm fyri mentanarligum virksemi, sum eingin okkara hevur sæð fyrr.  Ikki minst er estetikkurin so gjøgnumført tiltalandi, at tú fangar teg sjálvan í at hyggja eftir veggum, gólvum og trappum, og gloyma at hetta skal vera karmur um kjarnuvirksemið, sum eru mentanarupplivingar. Tá eru teir góðir, karmarnir um upplivingarrúmið.  Gamaní er húsið nýtt ...

Bert einaferð havi eg verið til laiv nýggjárskonsert í Norðurlandahúsinum. Allar hinu ferðirnar havi eg sitið við sjónvarpsskíggjan og fegnast um góðu teknisku og innihaldsligu avviklingina , sum kringvarpsfólkini siga. Frálíkt avrik, sum tó hevur verið eins skiftandi og skráin, solistarnir, verturin og uppleggið til hvørja sending. Frálíkt. Nú er hon burtur av skíggjanum, tí Kringvarpið skal spara átta milliónir, og ellivu fólk eru søgd úr starvi. Tað er tíggjundahvørt starvsfólk. Í fyrrárið spardi stovnurin seks milliónir. Eins og tá eru ikki nóg nógvir pengar til lønar- og prísvøkstur, sigur stjórin. Hetta stendur í skærari kontrast við politisku útmeldingina hjá sitandi samgongu um, at føroyska miðlalandslagið, og serskilt Kringvarpið, skulu styrkjast. Umframt heiðurskrýndu nýggjárskonsertina verða eingi tíðindi seinrapartar og útvarpsflaggskipið, Breddin, verður skerdur, og sjónvarpsflaggskipið við nýggjum føroyskum heimildarfilmum verður skorið í helvt. Eftir sum eingin annar í...

Kilenski leikstjórin Pablo Larraín er ikki bangin fyri at verða ákærdur fyri majestætsfornærmelse , sum orðabókin kallar hátignarvanvirðing, og hin spanska orðabókin kallar Lesa majestad . Netflix sýnir nú nýggjasta filmin, El Conde , sum er spanskt og merkir greivin, og sipar til illa lýdda einaræðisharran Augusto Pinochet (1915-2006). Filmurin, sum er er tikin í Santiago í Kili, er svarthvítur, hildin í blóðdryppandi horrorstíli og er serliga hugtakandi, tá farið verður niður í kjallaragoymsulrnar. Í filminum kemur Pinochet til mans undir fronsku kollveltingini, smakkar blóðið á falløksini, tá Marie Antoinette verður avhøvdað, og byrjar nú eitt langt lív sum vampýrur. Eyðkenda silouettin av guillotinuni, fronsku falløksini, sæst aftur gjøgnum kilenska filmin. Í filmisku nútíðini verða nýtikin mannahjørtu koyrd í hvirlu meðan tey enn duka, hjørtuni, og síðan drukkin sum delikatessa. Pinochet er nú 250 ára gamal, mettur av døgum og vil doyggja. Men illa gongst at sleppa at doy...

Onkuntíð kanst tú hava eitt moment of Zen. Tað hevði eg nú ein dagin, tá danska Dorte Ågård helt fyrilestur fyri lærarum um talgildisbúgving í Norðurlandahúsinum. Ikki tí, siktið við fyrilestrinum, var at avmarka flokshøli í skúlanum, og hvørji devices , amboð, skuldu sleppa inn í rúmið, og eiga sín natúrliga rætt sum felags amboð í undirvísingini.  Á eitt sindur jánkasligum føroyskum sigur chatGPT uppá fyrispurning, at “eitt moment of zen er eitt sindur sum ein pási í daginum, har tú gevur tær tíð til at fegna tær um tað lítla og taka pustin í ein hektiskari hvønni.”  Hatta vóru so orðini hjá kjattbottinum. Hóast fátæksliga føroyska skrivingarlagið, skilja tey flestu, hvat meint verður við, tá sagt verður that was my moment of Zen. Enska útleggingin er munandi betri, men lat okkum halda fast í teirri føroysku løtuni og serliga í skúlahøpi. Tá fyrilestrahaldarin gekk gjøgnum grein eitt og legði hana út sum hina týdningarmestu í skúlastovuni, legði eg til merkis, at nakrar unga...

Englemager - krimi um abort Í seinnu helvt av 1800-talinum hava skandinaviskar avísir brúkt hugtakið englemager . Í hini norsku Wikipedia stendur at lesa undir englemakeri : Barnet var omskapt til en engel og foreldrene fri for enda en munn å mette, og ingen ble tiltalt for verken aktsomt eller uaktsomt drap. Omsorgssvikt var ikke straffbart på den tiden, da det bare var en nødvendig konsekvens av datidens fattigdom og nød. Senere kan uttrykket også ha vært brukt om den illegale abortvirksomheten som gjerne ble utført av såkalte «kloke koner». Nýggi danski krimifilmurin hjá Julie R. Ølgaard (f.1981) ber hetta heitið, "Englemageren". Ølgaard, sum er útbúgvin í Los Angeles, er ikki bara høvuðsleikari, men eisini leikstjóri og handritahøvundir, og hevur gjørt filmin uttan stuðul frá Danska Filmstovninum. Tað er líkasum eitt statement. Hóast javnur og gerandisligur, er filmurin ein sannførandi norðurlendskur krimi úr okkara tíð, men uttan dýrar framleiðslusenur. Ølgaard sæst í gó...

  - Hetta er fyrstu ferð, at eg havi roynt vitlíki, chatGBT, sigur Katrin Dagbjartsdóttir við telduna. Hon er lærari í Skúlanum á Fløtum, og er í dag á Læraradegi hjá Námi um talgildisbúgving, sum er yvirskipaða evnið. Dagarnir, teir eru tríggir, eru í Norðurlandahúsinum, har allir lærarar í fólkaskúlanum hava høvið at møta ein av døgunum. - Sum sæst niðanfyri var spurningurin, eg royndi meg við, á enskum, tí tað er best útbygt enn. Hann snúði seg um, at koma við uppskotum til loysn av aktuellu Ísrael-Palestina konfliktini.  Sum sæst niðanfyri, komu tíggju punkt fram, og hesi vóru áhugaverd. Okkurt var ikki heilt rætt, men nógv var sera gott. Víst verður eisini til aðrar keldur, so til ber at fara víðari, og kunna seg meir um evnið, sum spurt verður um. Fari heilt víst at arbeiða meir á henda hátt, sigur Katrin, og leggur afturat, at vit mugu ikki bara síggja chatGBT sum ein fígginda í mun til skrivlig avrik hjá næmingunum.  - Vit eiga heldur at læra okkum at nýta hetta a...