Birk

Týska silvurbrúðarparið Michael og Melanie taka eina selfie í Bø, har tey hava búð í fjúrtan dagar. Tey er so góðir eygleiðarar, at tað røkkur ikki at brúka okkara tugda orðafelli um, at gløgt er gestsins eyga.  Vit mugu víðka tað til at rúma tí tanka, at tað at ferðast er fyri báðar partar at møta fremmandum fólki við annarleiðis tilgongdum at eygleiða gerðandisdagin, serliga hann, sum tú helt teg kenna heima hjá tær sjálvum. Her er morgunborðreiðingin og útsýnið á silvurbrúðleypsdegnum. Tey bæði eru úr Stuttgart í Baden-Württemberg har suðuri í Týsklandi og vildu fegin sleppa at skriva ein ferðablogg til føroyingar um upplivingina, matstovurnar og ikki minst, hvør skal fíggja verandi og komandi undirsjóvartunnlar í Føroyum. Hóast Michael starvast í banka- og fíggjarheiminum, fekk hann ikki svar uppá spurningin. Niðanfyri er forsøgan og sjálv ferðafrásøgnin hjá týsku hjúnum, sum siga Färöer , hóast tey skriva á enskum. Málsliga lati eg enska tekstin standa, so flestu skilja og ku...

Niels Elers Koch er fyrisitingarstjóri hjá Trap Danmark og ritstjóri, nú sætta útgávan av bókaverkinum kemur út. Bøkurnar telja 34 bind, tólvtúsund blaðsíður, eg eitt bind er burturav um Føroyar, har 71 føroyingar hava medvirkað. Tann bókin fæst nú á føroyskum og enskum, við einum føroyakorti inni í bakpermuni.  Tað áhugaverda er, at Trap Danmark nú fer á netið, og Nám hevur tryggjað sær rættin til ikki bara føroysku og ensku bókaútgávuna, men eisini til talgildu netútgávuna av Trap bókini um Føroyar. Netútgávan væntast at verða klár um ársskiftið. Tað sum beinanvegin fangar mín áhuga, eru nýteknaðu kortini um havstreymar í Norðuratlantshavi og kring Føroyar. Fyrr hevur verið so ómakaleyst at siga, at tú ert úr einum landi, sum er við endan á Golfstreyminum. So vita øll hvaðani tú ert og hvar Føroyar eru. Jú minni landið er, jú størri er forvitnið úti í heimi, eins og egna trongdin at siga frá um landið, tú ert úr. Men um Golfstreymurin viknar so mikið, at hann ikki longur kann sig...

Nú eru aftur krøv um at taka telefonir úr skúlastovunum. Orsøkin er árliga UNESCO frágreiðingin, The Global Education Monitoring Report , sum kom í dag. Sum sæst á permuni omanfyri, er heitið "Technology in education: A tool on whose terms?" Tað er løgið, at so sterkar og ofta lítið rótfestar heimligar meiningar stútt og støðugt leggja seg upp at skúlanum. Men hvat, tað er har maktin er, í skúlanum. Og so í tí religiøsa umhvørvinum. Og har sum samanfallandi áhugamál og ynski um persónliga makt eru í hesum báðum pørtunum, tá er at verða uppá vakt. Nú varð eisini at hoyra í Útvarpinum , at UNESCO bannar snildfonum í skúlanum.  Havi leitað í allari frágreiðingini, um hetta er so. Hava leitað eftir orðunum "ban" og "banned", og ongastaðni funnið eitt krav um ella so mikið sum eitt tilmæli um at banna telefonum í skúlanum. Allíkavæl framtúrar Útvarpið við tíðindum um, at heimsins lærustovnur undir ST, UNESCO, krevur eitt bann av tílíkum amboðum. Hetta passar ik...

Eiler Fagraklett í Havnar Bio, har hann hevur sæð "Barbie" saman við vinkonunum. Niðanfyri er ummælið hjá Eileri av filminum, sum hann sá sunnukvøldið  Hósdagin hevði nýggi Barbie filmurin heimsfrumsýning, og eins og so nógvir aðrir føroyingar, nýtti eg høvið at síggja nýggja filmin sunnukvøldið. Ein filmur, sum óvanliga nógv hevur verið prátað og skrivað um síðsta hálva árið. Hetta gjørdi, at nógv varð væntað av upplivinigini - og eg má siga, at Barbie og Ken skuffaðu ikki.  Í filminum spælir Margot Robbie høvuðsleiklutin sum Barbie, meðan Ryan Gosling spælir Ken. Søgan fylgir teimum báðum á eini sjálvrannsaknandi ferð eftir, at tey uppliva eina eksistentiella kreppu. Sum samkyndur drongur í áttatiárinum varð eg sjálvandi hugtikin og til tíðir drigin at ljósareyða dreymalandinum hjá Barbie. Men tað var ein onnur tíð, og tá var tað ikki væl sæð, at dreingir spældu við dukkur, og so slett ikki við hina mest femininu dukkuna av teimum øllum: Barbie. So eg fekk aldri eina Barbie...

So varð býurin lýstur at verða opin aftur.  Flott og góð løtumynd, men er tað meir enn bráðvakurt?  Ólavur Frederiksen avmyndar arbeiðsmenn eftir liðugt verk á Vaglinum. Við eini siping til heitið á skjótt fýrs ára gamla italska filminum hjá Rosselini, Róm - opin býur , sum í dag er blivin ein institutionaliseraður kultklassikari, kunnu vit ikki siga annað, enn at Havnin er opin aftur. Ævigi býurin, sum Róm verður kallaður, varð lýstur opin hin 14. august 1943. The most precious moment in film history , sigur Martin Scorsese um filmin. Meðan gomlu bøkurnar siga okkum nógv um at sigla vandasjógv í krígstíð, ein teirra sigst verða til nýggjan føroyskan stórfilm, so eru okkara heimligu nútíðarvandar av heilt øðrum gerandisligum og meira óítøkiligum slag.  Skulu vit brúka nakað italskt samband, so eru vandarnir ein venetiansk maskarada, uttan andlit, tí teir verða útintir við skriviborð langt frá fólkinum, og eru tí truplari at staðfesta, fyri ikki at siga ábyrgda nakran fyri...

Í eitt gott hálvt ár hevur vitlíkið, artificial intelligence, fylt nógv uppá gott og ilt, oftast undir navninum ChatGPT, bæði í tíðindum og kjaki millum fólk, har eg komi.  Frá at verða ein spælandi fylgisveinur við skemtiliga óforpliktandi uppgávum sum ”skriva mær um hægsta fjall í Føroyum”, og "skriva mær ein sang uppá rím í tíggju ørindum um, hvussu ofta Dimmalætting er farin á húsagang", til álvarsligari uppgávur, ið krevja samrøðu og samskifti um úrvald spesifikk evni, har eg frammanundan billi mær inn, at eg havi eitt ávíst innlit, til dømis um film, og mest sum bara havi tørv á einum veggi at skriva upp ímóti, sum tá gentur lofta við fleiri bóltum, og einum hugsaðum ritstjóra at skipa lidna tekstin, á tí skriftmáli, vit velja, føroyskum, donskum ella enskum.  Men tað er ikki uttan bivan, ja kanska ógvuslig svørðsløg, at ChatGPT hevur gjørt innrás í føroyska samfelagið, og er blivin ein veruligur møguleiki at samskifta við, júst har tú ert, og til tað høvið, sum nú stin...

Netflix hevur í hesum døgum útsølu av einum tíðarrøttum og hugvekjandi umfari av gomlu Black Mirror røðini, har revsandi sjálvspei verður sett í hásætið. Fyrsti partur verður viðmældur uppá tað kraftigasta. Karmurin um henda fyrsta partin, Joan is awful , er just Netflix, sum til høvið kallar seg Streamberry, og vil gera teg, kæra áskoðara, til høvuðspersón í tínum egna lívi.  Revsandi og reflekterandi sjálvspei, sum tekur við, tá tú trýstur á accept á øllum tínum handgingu gadgets.  Amboðum, sum føroyski skúlin og Fólkaheilsuráðið sum tað fyrsta vilja sløkkja og taka frá fólki. Og tá onkur vitari í fremstu føroysku røð í almenna rúminum svarar hesum svartsýni aftur, verður hann biðum um at taka orðini aftur. Tað ger hann so, skammfuktaður. Vorðið sum upplýsing til fólkið. Men aftur til søguna. Teknologisøgan í Joan is Awful er djúpari enn soap nakrantíð eydnaðist at blíva, tí satiriska nýsøgan kundi saktans verið neistin, ið festi í hjá arbeiðandi filmsfólki á gøtuni í H...

- Í Póllandi kostar gestablídni onki. Her er ein yvirflóð av søguligari mentan og av góðari gerandismentan við fríari atgongd uttan okur, sigur Óla Jákup Rólantsson, sum saman við konuni Lailu eigur Póllandsferðir, sum í skjótt tjúgu ár hava skipað fyri ferðum til Póllands.  Havi sjálvur verið í Póllandi og Kekkia í summar, og eri hugtkin, infatuated , sum bretar siga, av hesum londum í eystara parti av Evropa, og teirra máta at møta ferðafólki uppá. Óla Jákup vísur mær í ferðafrásagnir hjá teimum til Póllands hesi árini. Hann hevur sjálvur skrivað, og eg eri sloppin at endurgeva eina ferðafrásøgn, ið tekur saman um ta fatan og uppliving, hann hevur av Póllandi í hetta drúgva skeið, tey hava ferðast til landið. Sum hann sigur: Hetta sigur tað mesta: - Morguntúrurin byrjar niðri á Waly Chrobrego Promenade-trappuni oman móti ósanum á Otraánni. Síggi ánna, prámarnar, skipasmiðjuna í baksýni og ótrúliga mongu kirkjutornini, sum sambært søguni altíð skulu teljast tvey fleiri enn skonkil...

- Plaseringin sigur, at tit eru open for business við øllum tí, sum økið letur upp fyri millum eystur og vestur. Tit eru ovasti toppurin av verðini, tað er greitt og tit eru heldig við sovorðnum marknaðarfyrimuni, sigur hann.  Lukkutíð fara vit ikki at útgreina saltfiskaveiðu í hundrað ár, russiska samvinnu hálvt so leingi, nývunna amerikanska kavbátavernd og nýbræddar siglingarleiðir, sum nú fara at ganga inn og út úr lovaða landinum hjá okkum øllum her á Norðurkollinum, fyri ikki um at tala í Arktis. - Frálíkt, sigur jødiski bilettseljarin í Jerúsalemskirkjuni í Prag, tá eg við einum reyðum rundingi havi víst, hvar Føroyar eru.  - Kirkjuni? Nei, synagoguni , er hann skjótur at korreksa, og peikar á myrkabláu pappírskalottarnar, sum eru á hillini ein metur burturi. Hetta er Jubileumssynagogan, mind you , sigur hann turrisliga við einum tohuvabohu ekkói úr bíbliubundna føroyska fólkaskúlanum. Hann lesur hebráisku orðini yvir inngongdini og umsetur: "This is the gate to which t...