Birk

Síðan tríggir tilkomnir menn soleiðis hissini søgdu sína meining, og tað beint fram, um eitt aktuelt politiskt mál, hava flestu Facebookskrivarar knýtt teir til aldrandi donsku ronkedorarnar , sum misantropiskir tosa um leyst og fast á eini dekadentari matstovu meðan fólk ganga teimum til handa mitt í danska sjónvarpinum.  Í sjálvum sær er innslagið við okkara trimum heimlandsmonnunum tó ikki so interessant sum eftirfylgjandi kjakið, har journalistar og aðrir meiningsdannarar staðfestu, at ikki bar til at fáa kvinnur í henda leiklut. Tí varð valt, sum valt varð. Eg taki ikki undir við hesum premissi.  Heldur ikki, tá journalistar og aðrir meiningsdannarar í álvara fara at skilja millum hetta sokallaða harða tilfar, sum politikkur sigst vera, og tað bleytara tilfarið, sum mentan verður søgd at vera. Tað kunnu øll møsna um og stilla upp til soleiðis reint politiskt. Tað ger ikki møsnið minni og slagkraftina betri. Men hitt fyrra, tað harða tilfarið, kann bara eitt heilt serligt ...

Kvinnurnar vórðu serstakliga sjónligar, tá ellivu føroyskar matstovur í dag fingu heiðursbræv frá Bent Christensen, sum síðan 1978 hevur stjórnað Den Danske Spiseguide . Omanfyri er tað Karin Visth, sommelier, ið fær fremsta heiðursbrævið,  European Exclusive Elite, fyri matstovuna KOKS. Niðanfyri  er tað Wi Ounsa, ið fær einasta trístjørnaða heiðursbrævið fyri virksemið á THE TARV. Hóast koronastøðan gjørdi, at kokkurin Gutti Winther trein í hansara stað, er eingin annar, sum í so mong ár hevur fylgt við og hjúklað so nógv um føroyska matstovuvinnu, sum Bent Christensen Wi Ounsa, høvuðuskokkur á THE TARV, og Karin Visth, mamma og sommelier á KOKS, práta í Brandan innan heiðursbrøvini verða handað. Bestu matstovurnar, sum fáa heiðursbrøv, eru KOKS við Leynavatn, sum fær virðislønina European Exclusive Elite, ið svarar til tríggjar Michelinstjørnur, og THE TARV í Havn, sum fær tríggjar stjørnur, ið er hægsta stjørnumet og ímyndin av topniveau . Áarstova, Barbara, Bitin í Havn o...

Holocaustdagin sá eg týska filmin  Als Hitler das rosa Kaninchen stahl  um húskið, sum undir krígnum flýddi undan nazistum til París og aðrar evropeiskar býir. Undir filminum kom eg í tankar um eina mynd, eg soleiðis hissini tók við telefonini av eini minnistalvu og einum turkaðum blómutyssi við einar kioskdyr á fornisku stórbýaroynni, Île de la Cité, mitt í París. Tað var í mars í fjør, tá kjak um týskt í heimaskúlanum var uppá tað hægsta og koronasmittan enn ikki hevði nátt at steðga øllum, eisini heilavirksemi. Fremmandi franski tankin, sum enn eltir meg, var, um hermenninir, ið róku tey fjøruti børnini úr hesum friðaða bygningi við 112 fólkum í 1942, mundu rópa á týskum ella fronskum? Var tað Heraus ella Sortir teir róptu á kjarnuoynni í mentabýnum? Tað er líkasum at proppur kemur í heimligu hugsjónina og meiningina at læra seg fremmandamál, tá tú sært film sum hendan týska, og rennir teg í talvur sum hesa fronsku ein morgun til handils at keypa breyð. Hvar var øvrig...

Í hesum koronadøgum eru í hvussu er tvey tiltøk, sum púra ókeypis lata dyrnar upp fyri skúlum, næmingum og lærarum.  Ikki er tað fyri at tyrpast og ganga fyri einki, men heldur at public service stovnar samstarva um kvalifiseraða vitan og upplivingar, sum er lagdar so væl til rættis, at tær verða nærverandi, tí tær skapa identifikatión hjá málbólkinum.  Fyrst er tað Listasavnið, ið á myndini omanfyri hevur boðið starvsfólkunum í Námi at fylgja savnsleiðaranum, Karinu Lykke Grand, í ein tíma, meðan hon førir okkum gjøgnum framsýningina Havið við práti og upplýsingum, millum annað um vaðbein og føroyska stórhavsøkið í Norðuratlantshavi.  Hugvekjandi, nú tú hevur alla framsýningina beint framman fyri tær, og støðugt kann verða mintur á, at henda framsýningin, eins og allar aðrar góðar framsetingar, eru gjørdar annara vegna, eru umboðandi eitt evni, ið tænastuliga hevur áskoðaran í miðdeplinum. Framúr avrik hjá Listaskálanum at lyfta hetta tema fram, og lata tað sleppa at fy...

Trúði ikki mínum egnu eygum, tá eg fór at blaða í orðabókini, at finna eina yvirskrift til ein blogg um at hundsa. Tí tey hava so miriliga rætt, sum siga, at føroyskt er eitt mannfólkamál. Hygg bara eftir klipta døminum hjá Orðabókagrunninum, sum er sett omanfyri.  Tað krevst ikki tann stórtøkna tekstagreiningin í móðurmálsfakinum at finna fram til, hvør liggur omaná, er hin ráðandi, og hvør liggur undir, er hin órættaði. Ja, sjálvt hatta orðið er eitt kallkynsorð, tá hon framman fyri dómaranum tekur tað í munnin og svarar: Eg eri hin órættaði. Hinvegin, tá aðalfundur er í mínum egna felag, fer fleirtalið at binda. Fyrilitarleyst at binda. Atferðin er kynsbundin, tí bara felagslimir av einum kyni binda. Hitt kynið tolererar glintandi bindingina og at drigið og mátað verður, so fólk sita og veipa sum skuggamyndir hjá Tróndi í undirsjóvartunlinum, og onkur, sum er innkeyptur fyri nógvar pengar, og tí hevur orðið, spyr, hvat tað er tey vilja, nú tey peikaðu upp. Nei, eg bara bindi er ...

At sleppa at taka eina skermmynd á telduni av einum Netflixfilmi, er eins trupult og at sleppa at ferðast í hesum koronatíðum. Tað er vónleyst. Tí havi eg manuelt fotograferað eina skermmynd av júst tí sekundinum, har Fran Lebowitz (f.1950) avdúkar persónligu drívmegina í sjeyparta røðini Pretend it’s a city . Hin besti setningurin í bestu røðini á Netflix beint nú. Tað er einki at taka seg aftur í. Kanska við Lupin sum einasta kappingarneyta. Hin fyrri í New York og hin seinni í París. Virtuellur ferðaleiðari er í báðum førum Netflix. Virtually the best travel agency. Veruliga hin besta ferðaskrivstovan. In a virtual world. Í einum tykisheimi.  Tað er hin víðagitni Martin Scorsese (f.1942), sum hevur gjørt røðina Pretend it’s a city. Av og á sæst Scorsese tosa í egnum filmum, til dømis sum passasjerur á baksetrinum í gula bilinum hjá ikoniska Taxi Driver , leikluturin, ið gjørdi Robert De Niro kendan í 1976. Tá tosar Scorsese, sum var hann uppá speed, hann speedtosar, eitt stacca...

Í 60 ár spældi Charlton Heston (1923-2008) í hundrað Hollywoodfilmum, kendastur í bíbilskum leiklutum sum Móses í The Ten Commandments (1956). Árini 1998-2003 varð hann formaður í amerikanska byrsufelagnum, The National Rifle Assiciation , ið er sterkasti trýstbólkur í amerikanskari søgu. Nú stendur felagsskapurin fyri falli, rýmur hann ikki úr New York.  Hvussu ber tað til, at amerikanskur tjóðskapur er so knýttur at vápnum, at fimm milliónir savnast um eitt byrsufelag, ið hevur djúpastu politisku røtur við 150 árum á baki? Ein persónlig forsøga er, at í 1984 var Listafólkastevna í Fuglafirði. Listafólkasambandið, sum tá hevði hesi frálíku tiltøk í skiftandi støðum, einaferð um árið, hevði boðið Filmsfelagnum at útvega og innleiða nýggja heimildarfilmin Fugl Fønix hjá danska Jon Bang Carlsen (f.1950).  Filmurin var um ein amerikanskan vjetnamhermann, James Jarrett, ið varð rýmdur úr býnum, tí har var løggan ikki longur at stóla uppá. Nú galt um at verja familjuna og sova vi...

Hesi orð eru tey mest brúktu hjá løgmanni. Ja, tað nærkast hábrøgdum, tá hann støðugt og altíð stingur hesi orð sum klípi inn í millum setningar, sum annars kunnu vera fornuftigir. Kann mann siga.  Tað løgna er, at tá fólk í sendingini Á Breddanum hjá Kringvarpinum í dag og aftur í Degi og Viku í kvøld tosa um sosialar miðlar, brúka tey somu vending. Kann man siga. Men tað var ikki tað mest interessanta, hóast evnið var júst tað - hvat kann mann siga.  Tvey viðurskifti vóru áhugaverd í Breddanum í Útvarpinum. Fyrra er, at í menningini av tøkni og miðling eru sosialu miðlarnir enn so nýggir. Eru komnir til mitt í nullunum, sum sagt varð. Tað er ikki meir enn fimtan ár. Tað er einki, mett eftir eini alin, ið røkkur heilt aftur til Gutenberg. Tí er greitt, at enn kenna vit ikki nær námindi útbreiðsluna og tær funkur, bindingar og møguleikar, sum sosialu miðlarnir fara at bjóða okkum uppá gott og ilt í komandi árum. Vit eru ongan veg komin enn. Seinna er, at sosiala miðlalandsla...

Foto: Alan Dalsgarð Eftir myndunum at døma sær tað út til, at tað er eydnast Tjóðpallinum at seta fremsta svenska filmsmisantropin, hin kolasvarta skemtaran Roy Andersson (f.1943), á pall á føroyskum. Han er so svartur, at hann glitrar og skyggir sjálvt í føroyska afturhaldsmyrkrinum, tá hann er bestur.  Djúpi lívsvísdómurin hjá Roy Andersson sást longu í filmslýsingum, sum hann í sjeytiarunum gjørdi fyri svenska tryggingarfelagið Trygg-Hansa. Hesir stuttu lýsingarfilmar eru ein fongur á YouTube í dag. Sjónleikurin verður frumsýndur leygarkvøldið 23. januar, og longu í kvøld ber til at hita upp í misantropisku tableautilveruni hjá Andersson í nýggjasta filminum Um tað óendaliga , sum Filmsfelagið sýnir í Havnar Bio klokkan 20. Sjónleikurin Um at vera menniskja er ein absurd, svørt komedia, sum byggir á filmstriologiina hjá Roy Andersson: ” Sånger från andra våningen ”, ” Du levande ” og ” En duva satt på en gren och funderade på tillvaron ”. Norski leikstjórin og leikritahøvundin ...

Amerikanski journalisturin Matthew Workman avmyndaður á ólavsøku í 2015. Hann stjórnar The Faroe Islands Podcast , sum fyri jól sendi podcast nummar 335, ið var um føroyskan fótbólt.  Nýliga hevur Matthew givið út í bók "Driver diaries", ið er savn við upplivingum sum hýruvognssjaførur hjá Uber í Portland, Oregon, har hann býr.  Í fjør summar skrivaði Matthew  "Renegotiating the Social Contract" eftir at George Floyd varð myrdur, og uppreistur fór um alt landið undir heitinum "Black Lives Matter".  Í dag skrivar Matthew Workman "Riot diary, January 6" til blogglesarar í Føroyum. Enski dagbókateksturin er um hendingarnar, tá mótmælisfólk hertóku Senatstbygningin í Washington. Riot diary January 6 By now you’ve seen the images: crowds of people storming the US Capitol building in Washington, windows being smashed, guns drawn at the entrance to the House of Representatives chamber, a man in a fur hat and Viking horns standing atop the dais in the U...

Hugh MacLeod Gaping Void Einaferð hildu vit øll, at tað var órímiligt at krevja av framfýsnum handilsmonnum, sum vælsignaðu okkum við samhaldsfestari forbrúkarismu, at krevja, at teirra lýsingar skuldu verða á føroyskum.  Tað fór at kosta umseting, prenting, útbreiðslu og alt annað, sum vit vistu, fór ikki at bera til.  Og hví skuldi eitt lýsingamál uppdyrkast á føroyskum? Forbrúkarisma og alt handilsligt kræddarlyndi er jú útliskt, allarhelst danskt, komið higar við ivasamum sálum eftir kríggið.  Lukkutíð vóru visionérir og ábyrgdarfullir politikarar, ið elvdu til at vit í 2008 fingu eina marknaðarføringslóg - á føroyskum.  Í grein 7 stykki a í marknaðarføringslógini er ásett, at lýsingar og lýsingatilfar skal vera á føroyskum. Sjálvandi treytað av, at tilfarið ikki er ætlað marsmonnum og -kvinnum. Tá er málið eitt annað enn føroyskt.  Í dag er lógin ein blómandi vinna og hevur gróðursett eitt ríkt lýsingamál - á føroyskum.  Men so er tað tvørsøgnin, sum o...

Tá tú hjá okkum kemur til bygda, er navnaskeltið tað fyrsta, tú sært. Í øðrum londum seta tey eisini fólkatalið á bygdaskeltið. Hetta hevur skapt hugtøk og sangir sum “Population One” og “Population Me” og sett einsemi í perspektiv mótvegis ovfólkaðum metropolum.  Her er bara tú. Nú er høvið at verða hesin einasti eini, sum fult og heilt myndar fólkið og talið á staðnum, um tú tekur av.  Orsøkin er korona. Men eisini filmur. Pláss er til ein áskoðara í einum stóli, nú Göteborg Film Festival fer av bakkastokki fríggjadagin hin 29. januar og heldur á í eina fysiska stólaviku. Bara tú, havið og 60 filmar. Eingin telefon, eingin familja, eingir vinir. Fullkomið filmssóttarhald. Einkarplássið, sum verður boðið út, er í 153 ára gamla vitapassarahúsunum á Pater Noster ytst í vestara svenska skergarðinum, längst ut i havsbandet , sum sviar siga, har bara slepst í báti frá Marstrand.  Húsini vóru karmur um lívið hjá komandi og farandi vitapassarum frá 1868 og heilt til 1977, tá...

Omanfyri sæst kavarin og myndamaðurin úr Vestmanna, Harald Bjørgvin, í durinum heima hjá mær við nýggju bókini Havsins aldingarður , sum Sprotin gevur út. Undirheitið er Blue Eden , tí bókateksturin er eisini á enskum.  Harald hevur fotograferað og skrivað upplivingarmerkta frásagnartekstin til myndirnar, meðan lívfrøðingurin, Jan Sørensen, hevur skrivað konsisa fakliga tekstin. Fríggjadagin 8. januar klokkan 16 letur Harald upp foto- og søluframsýning við myndum úr bókini. Framsýningin verður í Smiðjuni í Lítluvík, og har ber eisini til at ogna sær bókina. Fremst í bókini greiðir Harald framúr sansaliga og tó praktiskt nærverandi um, hvussu hann fekk áhuga fyri fotografering, og hvat hendir, tá hann nógv ár seinni seinni loypir úti og fer at kava við myndatóli og blitsi. Fyrstu síðurnar eru so hugtakandi, at tú onga løtu ivast í, at kaving, samantvunnin við fotografering, veruliga kann gerast ein tann mest burðardygga ferðavinnugreinini í Framtíðarføroyum. Orðini, upplivingarnar o...