Birk

  Elli er fyrsti fíggindin, serliga hjá Joe Biden, sum frá byrjan í fyrsta av trimum forsetakjakum leitar eftir orðunum, og ellismerktur er illa sminkaður til ljósið í handilsligum sjónvarpi, sum er sett í verðina júst í USA.  Men óflýggjaliga tosingarlagið, at tosa í holið á hvørjum øðrum, sum siður er á lærarastovum, tað er allar størsti fíggindin, ikki minst tá Donald Trump alla tíðina fer eitt stig longur og tosar bæði politiska kappingarneytan og sjónvarpsvertin niður.  Og so rakar Biden sekundini, tá hann stendur fastur, stamar og blundar. Hann er avgjørt ikki ein forsetamynd.  Valdi verturin, 72 ára gamli Chris Wallace frá Fox News, má kunna sløkkja mikrofonirnar, tá luttakararnir eru so ódisiplineraðir, sum í hesum føri. Tað ger hann tó ikki.  Men Biden, fyrrverandi varaforseti, dugir at tosa beint í kamera til veljaran, sum hyggur heima, og vegleiða hann, veljaran, sum vónandi fyrstu fer kann lokkast á val, tí valluttøkan í USA er so syndarliga lág....

Nei, eg stilli ikki upp fyri bilaflokkin, hvørki hin eldrivna, bensin- ella dieseldrivna og øll teirra parkeringspláss, løðistøðir og oljupumpur.  Til kommunvalið í Havn er bilurin longu langt síðan komin í fokus. Soleiðis er serliga sjónligt í góðum tíðum. Materialistisku valevnini, ið ganga høgt uppí stakkalastás, hava longu tónað reint flagg: vit vilja bilin. Bilin til handils, bilin til útróðrarplássini, bilin til kontórini.  Í Havn ber einki til uttan bil.  Tað er handilsvinnan sloppin at siga síðan vit fingu egið gjaldoyra til almannagagnligu parkometrini í miðbýnum. Nei, eg meini, tað eru merkantilu høvuðsprestarnir, sum eru slopnir at siga tað í nokk so nógv ár. Uttan at nakað fellir í kassan til almannagagnlig endamál afturfyri. Soleiðis hevur borgaraumboðanin verið í høvusstaðnum alla mína tíð. Bilin fyrst. Onkuntíð hava frávik og undantøk verið, men eg hugsi at tey hava verið privat, serliga uppskotið hjá Hans Mortensen, sála, “ Havnin innan fyri Stóragarð - hu...

  Í dag sendir Leiklistafylkingini 2020 út tíðindaskriv, har tey mótmæla repeterandi stjórasetanina á Tjóðpalli Føroya, sum fyri hálvum ári síðan varð staðfest fyri fjórðu ferð. Tá tóku tey seg saman í søguliga stóru fylkingina av føroyskum yrkisleikarum. - Stjórastarvið á Tjóðpalli Føroya er eitt av hægstu størvum innan listarliga økið í Føroyum, sigur Leiklistafylkingin, sum fevnir um 22 føroysk yrkisleiklistafólk og 6 fríyrkisleikbólkar. Talsfólkini hjá Leiklistafylkingini eru Búi Dam og Gunnvá Zachariassen. Skeiðið hjá Leiklistaráðanum er úti í morgin, og fylkingin av yrkisleikarum er í tíðindaskrivinum ikki fegin um avrikið hjá Ráðnum. - Síðani stjórasetanina hevur Leiklistafylkingin lagt síni sjónarmið fram fyri Leiklistaráðnum og Uttanríkis- og Mentamálaráðnum, við grundgevingum fyri, hví vit mótmæla. Nú, hálvt ár aftaná setanina, er ongin loysn at hóma í málinum, og tí sendir Leiklistafylkingin hetta tíðindaskrivið út. Vit meta ikki, at tað er leiklista fakliga fors...

  Altíð við devlinum í hølunum, The Devil All The Time , er heitið á nýggja Netflixfilminum um traumatisku eftirkrígstíðina hjá ungum hvítum monnum á Gudfryktigari fátækrabygd í USA, sum ein vinmaður viðmælti og bað meg hyggja eftir.  Sum sagt, so gjørt. Í hesum koronadøgum slúki eg alt úr Trumplandi, at koma til botns í hesi hvítamannahevd, ið roynir at hevja seg upp úr vónleysari óhumsku, bara fyri at sanna, at stættarbondini eru ikki at slíta. Tú sleppur ikki úr tíni egnu lagnu, um tú so garterar sum var hin grábeint í hølunum á tær, the devil all the time. Kargasta sitat úr filminum sæst á hesi plakat: Some people are born just so they can be buried. Hefti meg fyrst við frásøgurøddina, ið er høvundurin, sum sjálvur hevur skrivað, 65 ára gamli real life Donald Ray Pollock, føddur í hesum umhvørvi, Knockemstiff, ið eg helt vera eitt uppspunnið heiti, sum á føroyskum kundi verið SláTeyKøld, so lítið lívsglað er henda kølsvarta bygd, Knockemstiff, sum er karmurin um estetiskt ...

  Á middegi í dag hvakk eg við, at tíðindi úr heimliga mentanarheiminum vóru frammi. Enntá við práti við eitt núlivandi fólk, og slettis ikki um fólkaminni fyri øld síðan, tá ljós kom til landið og pilturin á neystaloftinum undiraðist yvir at ein, sum var ein annar, leikti ein triða, sum søgan hjá Jens Paula so undurfult sigur.  Nei, ein indigneraður professionellur sjónleikari, sum eg virðismeti serstakliga høgt, gjørdi vart við misnøgd, blokerandi stóra misnøgd, nú leiðarin varð endursettur í sama starv á fjórða sinni, hóast nógvir umsøkjarar vóru.  Og lat meg eisini undirstrika, at leiðaran, sum altso varð settur fyri hálvum ári síðan, virðismeti eg eins høgt og sjónleikaran. Tað er einki persónligt í hesum orðum. Slettis ikki.  Men tá eg hyggi eftir, hvør varar av Tjóðpallinum, síggi eg eitt sætt fílabeinstorn av umboðum, ið verða vald í eitt sokallað Leiklistaráð trý ár í senn .  Og mín sann, um ikki skeiðið hjá sitandi landsdekkandi føroyska Leiklistaráði...

Í nýggja heimildarfilminum #Unfit: The Psychology of Donald Trump meta amerikanskir sálarfrøðingar og sálarsjúkulæknar í 83 minuttir um støðuna hjá republikanska forsetanum, Donald Trump, nú forsetavalið er í hondum og hann stillar upp í kapping við demokratin Joe Biden. Niðurstøðan hjá sálarfrøðiliga pallborðinum, sum gaman í er professionelt, men eisini letur seg brúka í amerikansku sirkusmaskinuni, er, at sitandi forsetin, Donald Trump, er plágaður av fleiri sálarligum líðingum. Serliga ringur er hann av narsissismu, malignant narcissism , sum journalistar ikki fortelja okkum um í dagliga tíðindastreyminum.  Tí er hesin ávarandi filmur gjørdur, eins og aðrir heimildarfilmar, ið hava funnið vegin inn í biografarnar seinastu árini, og nú eisini til allar gjaldtænastur á netinum, at finna eitt fólksligt samband og fatanargrundarlag við síðuna av journalistikkinum, sum ikki røkkur í hesum máli. Dan Partland, ið saman við øðrum hevur gjørt filmin  #Unfit: The Psychology of Dona...

Ummæli av útvarpssendingini Brunsj leygardagin 26. september 2020 Í hondgrípiligum lærugreinum hava tey anatomi og fysiologi, lærurnar um kropsbygnað og hvussu hvør liður virkar. Men í tí meira úrtøkiliga arbeiðinum, at gera útvarpssending ein heilan vikuskiftisfyrrapart, krevjast í størri mun abstrakt listarligir eginleikar, at kunna mála á útvarpsveggin, so sjálvt hin blindi sær, og - mest av øllum - at tann, ið slettis ikki ætlaði at lurta, verður ikki bara fangaður, tá hann við dustsúgvaranum fer fram við háttalaranum, men verður púra rúnarbundin, latenti lurtarin, sum henda morgun ikki var ein kjarnulurtari. Alt annað.  Soleiðis er gott útvarpsarbeiði.  Tú verður fangaður av tí óvæntaða, tí tað hevur nakað at siga tær, kemur út um senukantin, sum sjónleikarar siga, prædikar út um kórið, sum tey missiónsku siga, og sum teir verðsligu advokatarnir við mold undir neglunum kalla  ástaðarfund , tá partarnir møtast undir opnum himni og hava eina on-the-spot investigation ,...

Í hesum døgum eru sosialu miðlarnir meir enn nakrantíð til umrøðu í Kringvarpinum, á Facebook og á Netflix. Tilsamans eru tað hesir miðlar, ið eg sjálvur, umframt ómissiligu tíðindakeldurnar BBC, DR og NRK, brúki til gerandis.  Pappírsbløðini hava tapt, hvussu tey so berjast fyri at fáa útberingarstuðul, ið er einasta dygdarlyftið, ið blaðstjórar kundu seta fram í Pressuni í morgun. Útberingarstuðul. Ein skøva pláta um bata, sum eg ikki trúgvi petti uppá. Í sendingini Nón  í Kringvarpinum hevði Leif Láadal um dagarnar eitt rættuliga hóvligt og tó stak innlitsgevandi prát um sosialu miðlarnar við Ólav Ellefsen, ið helst er fremsta ressursa í landinum hesum viðvíkjandi.  Støðið var nýggi heimildarfilmurin, The Social Dilemma  (Jeff Orlowski, USA 2020), sum Netflix er farið at vísa í kjalarvørrinum á spælifilminum um sama evnið, The Hater (Jan Komasa, Pólland 2020), ið er eitt fiktivt senario, sum hevði verið eins áhugavert at tikið við og fingið eitt føroyskt boð uppá...

Síðan danska sjónvarpsvertinnan, Sofie Linde, hin 26. august ikki bara fletti upp um seg sum vertur í Zulu Awards, tí hon var við barn, men eisini ákærdi ein stjóra í Danmarks Radio fyri tær grovastu sexhóttanir, tá hon var 18 ára gomul og arbeiddi undir honum, hava ákærurnar hópað seg upp um sexsjikanu á donskum redaktiónum.  Nýggjasta er, at Politiken er farin í hernað móti Ekstrablaðnum um eitt mál, har ein kvinna hevur klagað ein mann á redaktiónini fyri sexsjikanu, har úrslitið gjørdist, at ákærdi maðurin hækkaði í tign og bleiv leiðari hjá órættaðu kvinnuni. Hon rýmdi eins og Nora.  Eisini Weekendavísin hevur drúgva grein, En rådden mediekultur , har staðfest verður ein grundleggjandi sjúk mentan og registrerað atferð á redaktiónum, ið fáast við útgávur og journalistiskt arbeiði í eini tíð har knapt er við fólki og enn knappari við fígging. Eftir breiða dekninginum at døma er lesaranum greitt, at journalistiska umhvørvið í Danmark - haðani føroyingar hava mest sum alla ú...

  Í einum stuttfilmi , sum skal upplýsa donsk lesandi um týdningin av donskum í Føroyum, brúka donsku filmsframleiðararnir tað sum eitt sannførandi frásøgusnildi, at øll í skúlastovuni peika upp, tá ein føroyskur lærari, enntá við tjóðveldisnavni, spyr, hvør ætlar sær til Danmarkar einaferð á lívsleiðini. Soleiðis er at vera lítil. Small er faninme ikki bjútiful. Men summi, sum eru hundrað ferðir størri, halda tað vera ein ævinligan stuttleika at blaka tílík stríðsepli á føroyska pallin, og samstundis leggja ertandi smáfeilir afturvið. Hvør feilurin er á hesari myndini, kunnu tit sjálvi bestemma. Men sjálvur haldi eg tað vera eina keldu til undran av tí stórbæra slagnum, tá staðfestast kann, hvussu sterkt føroyska málið stendur, og hvussu miðvíst tað verður styrkt hvønn tann einasta dag. Málið, sum fólkið á staðnum tosar og nýtir í samstarvi við øll onnur í allari verðini. Men sum altíð, tá um makt ræður, tá verður hin minnimenti gjørdur til spott og spæ í manesjuni hjá tí, sum er ...

Undir krígnum teknaði William Heinesen hesar báðar meistarligu pastellmyndirnar, fyrst av brúnasíðu kræddarunum á einum føroyskum nevndarfundi til vinstru, og so hina meiri ertandi spesifikku frá fundi í partafelagnum Trøllakambi til høgru.  Burtursæð frá Pipari og Salt og Amatøroyar, er synd at siga, at vit í nýggjari tíð eiga tílíkar satirikarar, ið traðka fram at halda eina revsandi sjálvsmynd fram fyri okkum. Í hesum nærum fulkomna satiruloysi verður hon latin upp til okkum sjálvi at skapa, satiran. Tá tær almennu nevndarsamsýningarnar hjá øvrigheitspersónum í Føroyum við jøvnum millumbilum verða kunngjørdar, er tað við ikki sørt av satiru í huganum, at eg lesi tølini, sum leska hesar ómutraðu og tó mammonstystu nevndarsálir.  Eg blaði upp hjá Williami Heinesen og kenni meg á bylgjulongd, ja sitandi til borðs við okurskalunum, ið júst hava fingið eitt bein í part, summir vissuliga fleiri enn eitt, at gnaga í glámlýsinum undir krígnum. Eftir bókstavaraðnum fær Alfred hægstu...

Fyrilit og varsemi eru innbygd grundsjónarmið í øllum lívsins viðurskiftum, sum vit kunnu lesa og læra um í øllum handbókum, heilt frá barnagarði til ellisheim. Ja heilt inn í kapellið.  Men ikki hjá teimum, ið ganga í bjørgunum, ja alla staðni, har høgt er.  Renna hesi fólk seg í ein klett, so er at ganga uppá hann, heldur enn at fara uttan um hann. Tað er ikki ein spurningur um at koma fram, men at vinna á náttúruni, helst har, sum eingin hevur verið fyrr. Tá vinnur tú eisini á tær sjálvum. Høgt og vandamikið, tað er tað, sum alt rushið og kickið er um.  Hæddargreði. Ótamd hæddargreði.  Og á øllum miðlum skal tað dokumenterast, hvussu høgt og vandamikið vit hava gingið, vit, sum altso eru tey, ið beskeftiga seg við hesa hæddarbasillu.  Vit, sum ganga á sløttum, vilja heldur mæla til varsemi. Í fótformaðum skóm, knæverju og hjálmi.  Og vilja hesi hæddargraðu fólk ikki taka við teim vinarligastu ráðum um varsemi og einum lítlum veti av fyriliti, so er næsta...

Tjúgu ára gamli Jógvan Winther Poulsen, ið byrjaði sum uppvaskari í Áarstovu í 2014, og verður útbúgvin kokkur í desember, er kokkur í Barbara Fish House í kvøld saman við Esther Sivertsen, sum sæst longst til høgru á myndini niðanfyri. Teirra millum síggjast tænarin Petrine, íverksetarin Johan, matstovuleiðarin John og tænarin Katrina. Tilsamans borðreiða tey í hesum døgum fyri fullum húsum við eini "Menu from our fjords", har meginparturin av teim vitjandi eru útlendsk ferðafólk, og grundin og tilfarið í øllum rættunum er spilfekst av Føroyabanka. Tað var týsdagin at havrannsóknarskipið Magnus Heinason fyri seinastu ferð legði upp ta veiðu, sum hesa ársins tíð fekst av yvirlitstrolingum á Føroyabanka. Har á Bankanum hava føroyskir havgranskarar støðugt havt fyri eygað, at gera sær eina holla mynd av, hvussu fiskurin hevur tað, har serliga nógv hýsa hevur verið seinastu árini, hóast toskurin, Bankatoskurin, sum gjørdi eitt kvink í mars, søguliga er hin nógv kendasta úrtøkan....

Aftur í ár skipar Nám fyri stuttfilmskapping fyri hádeild og miðnámi um Heimsmálini hjá ST, har vinningurin er 30.000 kr. Filmurin skal í mesta lagi vera 7 minuttir, og skal í ár snúgva seg um tey burðardyggu Heimsmál, sum hava við lívið í havinum at gera, serliga Heimsmál nummar fjúrtan, ”Lívið í havinum”.  Úti í heimi eru skúlafólk farin at tosa um ”Ocean Literacy”, tað er førleikan at umsita lív í havinum á ein ábyrgdarfullan, burðardyggan og innovativan hátt, soleiðis sum júst Heimsmálini hjá ST skjóta upp í einum og øllum. Higartil hava vit í skúlahøpi hoyrt um ”Digital Literacy”, ið hevur fingið føroyska heitið talgildisbúgving. Enn hevur hitt enn meira vitala og fyri okkum avgjørt tilverugrundandi heitið ”Ocean Literacy” ikki fingið eitt føroyskt heiti. Freistin at lata lidna stuttfilmin inn er 23. november 2020. Vinnarin verður kunngjørdur í Havnar Bio fríggjakvøldið hin 4. desember klokkan 19. Tá verða allir filmarnir, sum dómsnevndin hevur valt, sýndir. Øll, sum eru við í...

  Um vikuskiftið royndi eg nýggja fýrastjørnaða hotellið mitt í Gundadali, Brandan. Tað var sonurin, sum uttan at eg visti av tí, hevði keypt mær eitt vikuskifti við grilldøgurða og morgunmati. Tað var fult hús og øll vikuskiftini, ið vórðu sett til sølu, vóru útseld.  Hóast tað ikki er gerandisuppliving at royna eitt nýtt hotell í býnum - enn eitt nýtt hotell opnar fyrsta dagin eitt steinkastað hanagleiv longur uppi, sum sæst á bilmyndini niðanfyri - so kann eg ikki sigað annað, enn at hetta var ein uppliving av altjóða slag, og tó so serstakliga heimlig.  Undir flagtekju fella húsini so væl inn í umhvørvið, at hóast rúmini eru 124, so hugsar tú ikki um hotell sum tað fyrsta, men heldur um eini væl skipað hús, bygd av einslistum í lendið, sum so aftur hevur tann bága, at tá eingin annar byggiharri í økinum hevur lagt tey bondini á seg, so er úrslitið, at tú beinanvegin varnast reyðu skorsteinspípuna hjá Fjarhitafelagnum sum ein signalboya og punkut streetart mitt í Meksi...